چالش جذب قدرت در قلب اصولگرایی: کشمکش استراتژیک بر سر ماندن یا رفتن؛ ایران و بازیگری پیچیده در صحنه تحولات بین‌المللی نوین
اقتصادآنلاین – پرستو بهرامی راد: رحمن قهرمانپور، کارشناس کمپین‌های انتخاباتی و سیاست خارجی در گفتگو با خبرنگار اقتصاد آنلاین، در خصوص دیدگاه‌های نامزدهای انتخابات در موضوع سیاست خارجی گفت: در حوزه سیاست خارجی طبیعتاً مثل سایر حوزه‌ها اختلاف نظر وجود دارد و البته انتخابات نیز برای این است که اختلاف نظرها و دیدگاه‌ها معلوم شود و در واقع رای‌دهندگان از میان آنها به دیدگاهی رای دهند که می‌پسندد.
وی ادامه داد: تاکنون در بعد سیاست خارجی سه نوع رویکرد بین نامزدها وجود داشته است؛ یک دیدگاه که به جد مخالف گفتگو و مذاکره است و در واقع طرفدار مقاومت است، می‌گوید مذاکره با قدرت‌های خارجی فایده ندارد؛ ضمن اینکه جلیلی تا حدی و آقای زاکانی این دیدگاه را نمایندگی می‌کنند؛ به نحوی که جلیلی گفته که کل دنیا همین کشورهای غربی نیستند و منظورش این بود که جور دیگری می‌توانیم با کشورها کار کنیم.
قهرمانپور تصریح کرد: دیدگاه مقابل این جریان، آقای پزشکیان و اصلاح‌طلبان هستند که می‌گویند در سیاست خارجی باید وارد تعامل شویم و تنش زدایی و مذاکره کنیم و برجام را به نتیجه برسانیم. در عین حال، یک دیدگاه میانه را آقای قالیباف ارائه می‌دهند که در حد وسط اصولگرایان تند و اصلاح‌طلبان است و آن این است که ما مذاکره می‌کنیم به شرط انتفاع اقتصادی و به شرط اینکه بتوانیم از آن قرارداد و تفاهم سود اقتصادی ببریم؛ هر چند این دیدگاه در نهایت مخالف مذاکره نیست؛ بلکه به تعبیر ساده‌تر مذاکره قدرتمندانه یا چیزی در مایه‌های تعامل سازنده است.
وی افزود: یک زمانی در سند چشم انداز بحث بر سر این بود که یک عده می‌گفتند تعامل با دنیا ما را آسیب‌پذیر می‌کند و ارزش‌های ما زیر سوال می‌رود و خارجی‌ها به کشور نفوذ می‌کنند. یک دیدگاه، نظر دیگری داشت که باید تعامل کنیم؛ چراکه بدون تعامل زندگی دولت‌ها ممکن نیست و بعد آمدند حد وسط را گرفتند که اسم آن تعامل سازنده شد.
قهرمانپور گفت: به نظر می‌رسد قالیباف نیز همین دیدگاه را دارد و نمایندگی می‌کند که نوعی دیدگاه محافظه‌کاری مدرن است؛ نه مخالف مذاکره است و نه طرفدار مقاومت، ولی در عین حال به محور مقاومت اعتقاد دارد و آن را ابزار قدرتی می‌داند و در گستردگی تعامل با غرب میزان اعتماد و رویکردش با اصلاح‌طلبان متفاوت است.
این کارشناس در مورد نقش سیاست خارجی در دولت آتی گفت: شرایط بین‌المللی اینگونه است که تحولات جدیدی در حال اتفاق افتادن است. در واقع ظهور آسیا-پاسفیک که منشا آن در واقع خود چین است، در حال رخ دادن است. ظهور چین سلسله‌ای از اتفاقات و تحولات را به وجود آورده که آسیا-پاسفیک، تغییر سیاست دفاعی ژاپن، تغییر رویکردهای کره جنوبی، نظامی‌تر شدن سیاست خارجی برخی کشورها و متصل شدن اقیانوس هند به پاسفیک از جمله پیامدهای آن است. یعنی اگر بخواهیم ساده بحث بکنیم خیلی از اتفاقات را باید حول مسئله رقابت فزاینده آمریکا و چین و تاثیرات آن در سیاست بین‌الملل بازخوانی کرد. طبیعتاً ایران هم باید در این فضای جدید جایگاه و موقعیت خودش را نسبت با این تحولات تعریف کند.
قهرمانپور توضیح داد: گروهی در آمریکا و اسرائیل و کشورهای دیگر هستند که این ایده و فکر را دارند که ایران تصمیم گرفته در اردوگاه روسیه و چین باشد؛ بنابراین این‌ها محور جدید ضد غربی هستند و در اوکراین باهم همکاری می‌کنند و همسو هستند. این دیدگاهی است که در واقع می‌تواند تهدیداتی را برای ایران به دنبال داشته باشد.
وی افزود: ایران در شاخص‌های قدرت در حدی نیست که بشود آن را با روسیه و چین مقایسه کرد و به نظر می‌رسد که این موضوع یک نوع دام سیاسی برای ایران در سیاست بین‌المللی باشد که ایران نمی‌تواند با دیگر کشورها کار کند. این مسئله مهمی است که ما باید این پیام را به دنیا بدهیم که ما در اردوگاه خاصی نیستیم؛ بلکه سیاست ما مثل اندونزی، عربستان، آفریقایی جنوبی، ترکیه، برزیل و کشورها دیگر باید سیاست موازنه باشد.
قهرمانپور تصریح کرد: یعنی ما بگوییم در هیچ اردوگاهی نیستیم و در این حال به خاطر منافع کشورمان با روسیه، چین و اروپا همکاری می‌کنیم و با آمریکا مذاکره می‌کنیم که در عمل هم داریم همین کار را انجام می‌دهیم. ما مذاکره با آمریکا را متوقف نکردیم. همین یک هفته پیش بود که آمریکا در آژانس می‌خواست جلوی قطعنامه اروپا را بگیرد. این نشان می‌دهد که در صحنه عمل ما با همه کار می‌کنیم. ولی ارتباطمان با غرب کمتر است. منظورم این است که ایران به طور کامل در جبهه روسیه و چین نیست. اگر بخواهم مثال بزنم، کره شمالی به طور کامل خودش را در جبهه روسیه و چین تعریف می‌کند. هیچ مراوده‌ای با اروپا و غرب ندارد. ما ولی سیاست خارجیمان اینگونه نیست.
قهرمانپور در مورد روند سیاست خارجی دولت چهاردهم گفت: به نظرم دولت چهاردهم و نامزدهای انتخابات صریحاً بر این مسئله پافشاری کنند که سیاست ایران، سیاست موازنه است و قرار نیست ایران به خاطر اصولی که دارد، مثل استقلال و آزادی، در یک اردوگاه خاص باشد. در زمان جنگ سرد هم همینطور بود. جمهوری اسلامی در نه در اردوگاه شرق بود و نه غرب.
وی افزود: این امر فرصت‌هایی را هم ایجاد می‌کرد. به نظر من باید همین رویه تاریخی را دنبال کنیم و آن را به صراحت بگوییم و آن امری که در راستای منافع ایران است انجام دهیم. قرار نیست منافع خودمان را به خاطر روسیه، چین، آمریکا و اروپا به خطر بیاندازیم. تاکید بر استقلال، منافع ملی و عمل به منافع جمعی خیلی مهم است. یعنی کشورها رابطه‌شان را با ما بر اساس همین اصل بنا می‌کنند و از ما انتظار نخواهند داشت که مثلا در دعواهای دو کشور دیگر وارد شویم و از آنها حمایت کنیم.
قهرمانپور در خصوص اهمیت اهداف سیاست خارجی نامزدهای انتخاباتی بیان کرد: در خیلی از کشورهای دنیا مسائل سیاست خارجی در کمپین‌های تبلیغاتی کم اهمیت است. در آمریکا و آلمان و حتی همین انتخابات اندونزی که چند ماه پیش برگزار شد، موضوعات سیاست خارجی موضوعات مناقشه برانگیز نبوده است. یک دلیل واضح دارد. زیرا سیاست خارجی عرصه تجلی منافع ملی و منافع جمعیست و معمولاً عرصه اجماع است ونه اختلاف نظر. یعنی حتی اگر احزاب سیاسی در داخل، در مورد موضوعات مختلف اختلاف نظر داشته باشند، معمولاً سعی می کنند که در سیاست خارجی این اختلافاتشان را به حداقل برسانند. به خاطر همین سیاست خارجی کشورها معمولاً باثبات‌تر است و بیشتر بر عنصر ثبات تاکید دارد تا تغییر و این نکته مهمی است.
وی ادامه داد: شما انگلیس را در نظر بگیرید انتخابات برگزار می‌شود و حزب کارگر و محافظ کار میاد. اولویت‌های سیاست خارجی خیلی تغییر نمی‌کند. چرا؟ چون موقعیت کشور، منافع ژئوپلیتیکی و سیاسی‌اش معلوم است. در هلند، دانمارک و جاهای دیگر حتی در خود آلمان هم باز می‌بینید سیاست خارجی آلمان با تغییر افراد مختلف، تغییر نکرده است. به خاطر همین سیاستمداران ترجیح می‌دهند در کمپین‌ها تا جایی که امکان دارد وارد موضوعات سیاست خارجی نشوند و آنها را قطبی، جناحی و سیاسی نکنند. اما در ایران بعضی وقت‌ها این اتفاق می‌افتد. مثلا در کمپین انتخاباتی در سال ۹۲، موضوع برجام و مذاکرات به موضوع اصلی تبدیل شد.
قهرمانپور در ادامه افزود: یعنی ممکن است در شرایطی موضوع محل دعوا موضوع سیاست خارجی بشود اما هنوز موضوعی در کانون دعوای نامزدها قرار نگرفته و نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که الان موضوع اقتصاد خیلی برای مردم مهم است. گرانی، تورم و بعد از آن مسئله تحریم‌ها است. اما در موضوع اقتصاد یک قاعده خیلی مهمی وجود دارد که اقتصاد، گرانی، تورم و افزایش هزینه‌های زندگی که متغیرهای زمینه‌ای هستند، همیشه وجود دارند. شما به ندرت انتخاباتی پیدا میکنید که مردم مسئله‌شان اقتصاد نباشد و به قول آمریکایی‌ها می‌گویند کل انتخابات جیب مردم است.
قهرمانپور اشاره کرد: در مورد اقتصاد، تا الان همه وعده دادند و هیچکس هم نتوانسته آن را حل بکند. ممکن است این وضعیت راه را برای موضوع سیاست خارجی باز کند که کانون دعواها بشود. اما شخصیت نامزدها تا الان به گونه‌ای بوده که هیچ کدام‌ها در موضوع سیاست خارجی به آن صورت برند خاصی ندارند. نه آقای پزشکیان به آن صورت سابقه سیاست خارجی دارد مثل آقای روحانی و نه بقیه نامزدها. بنابراین چون شخصیت نامزدها خیلی با سیاست خارجی عجین نشده، احتمال این که آنها بتوانند موضوع سیاست خارجی را به کانون اصلی دعوا تبدیل کنند کم است. ولی باید منتظر باشیم زیرا کمپین‌ها منحصر به نامزدهای انتخاباتی نیست و جناح‌های سیاسی هم هستند.
وی در مورد اینکه امکان دارد که مذاکرات احیای برجام موضوع اصلی مناظره‌ها بشود، تصریح کرد: بستگی به شرایط انتخابات دارد. یعنی باید جریان‌های سیاسی و نامزدها بخواهند. مثلا وقتی به سال ۷۶ نگاه میکنید، موضوع اصلی انتخابات، آزادی‌های اجتماعی و مدنی بوده است، یا در سال ۸۴ عدالت و در ۹۲ به تحریم‌ها تبدیل می‌شود. پس این موضوع ثابتی نیست که ما بگوییم چون این موضوع مهم است حتما مطرح می‌شود. چون شما به عنوان طبقه متوسط شهری دغدغه‌ات آزادی‌های مدنی و فردی است. طبقه پایین جامعه دغدغه‌اش اقتصاد، رفاه و افزایش حقوق است. بازنشسته‌ها دغدغه‌هایشان مسائل رفاهی و حمایت‌های سالمندی است. پس جامعه متشکل از گروه‌های مختلفی است که موضوعات مختلفی دارند. این که کدام موضوع اصلی دعوا یا موضوع اصلی مبارز انتخاباتی بشود، تابع دینامیک انتخاباتی است. آیا نامزدها می‌خواهند چنین کاری بکنند؟ آیا چنین توانی دارند؟ آیا جامعه می‌پذیرد؟ بنابراین مجموعه‌ای از اتفاقات می‌افتد و کنش و واکنش‌ها صورت می‌گیرد تا این که یک موضوع تبدیل به مسئله اصلی می‌شود.
قهرمانپور در مورد توصیه به نامزدهای انتخاباتی گفت: به نظر من با توجه به اینکه که نامزدها در حوزه سیاست خارجی تخصص ندارند و ادبیات سیاست خارجی هم برخلاف ادبیات اقتصاد چیزی نیست که در جامعه رایج باشد، بنابراین، نامزدها باید جوری حرف بزنند که عموم مردم متوجه بشوند.
وی ادامه داد: توصیه دیگر این است که چون حوزه سیاست خارجی مثل اقتصاد یک حوزه تخصصی است پس از افراد متخصص استفاده کنند. اینکه مثلاً یک نفر را بیاوردند که مباحث سیاست خارجی را شنیده و راجع به سیاست خارجی حرف می‌زند، مناسب نیست. چون این هم مثل حوزه اقتصاد است که شما اگر بخواهید حرف‌های کلی بزنید، به‌راحتی در مبارزات انتخاباتی به شما حمله می‌کنند و اعتبار حرف شما را زیر سوال می‌برند.
کارشناس کمپین‌های انتخاباتی و سیاست خارجی گفت: کمپین‌های انتخاباتی بر اساس افراد، موضوعات و تشکیلات سنجیده می‌شود. از نظر افراد به نظر من تا الان آقای پزشکیان و قالیباف کمپین خوبی داشتند. پیامشان برای مردم عادی و رای‌دهنده‌های مردد واضح‌تر بود. رقابتشان در مرکز سیاسی است و خیلی راست یا چپ افراطی نیست. از نظر موضوعات به نظر من تا الان هیچ یک از نامزدها موفق نشدند، موضع خودشان را شفاف به گوش رای دهنده برسانند. هنوز ما دقیقاً نمی‌دانیم هر نامزد را به چه چیزی بشناسیم.
قهرماپور در نهایت مطرح کرد: از نظر تشکیلاتی، اصولگرایان چهار نامزد دارند و این امر باعث رقابت‌های داخلی آنها شده است؛ به همین خاطر به دلیل نوع تایید صلاحیت‌ها، اصولگرایان از نظر تشکیلاتی در وضعیت ضعیف‌تری هستند و رقابت داخلی آنها باهم، سرعت حرکت کمپین آنها را کندتر کرده است.
- برچسب ها: رحمن قهرمان پور
