سیاست جدید قیمتگذاری سوخت و چالشهای پیشروی دولت
به گزارش اقتصادآنلاین، رسانه «قیمت نفت» (Oilprice) در گزارشی به سه نرخی شدن قیمت بنزین در ایران پرداخت که در ادامه بخشهایی از آن را میخوانید. . این رسانه در گزارش خود نوشت:
جمهوری اسلامی ایران برای نخستین بار از سال ۲۰۱۹ افزایش قیمت سوخت را اعلام کرده است؛ افزایشی که در زمانی اعمال میشود که مقامهای کشور با فشارهای اقتصادی و بحرانهای زیستمحیطی دستوپنجه نرم میکنند.
بر اساس نظام جدید قیمتگذاری که از نیمهشب ۱۳ دسامبر اجرایی شد، رانندگان برای نخستین ۶۰ لیتر مصرف ماهانه، هر لیتر ۱۵ هزار ریال (حدود ۴٫۷ سنت آمریکا به ازای هر گالن) پرداخت میکنند؛ برای ۱۰۰ لیتر بعدی، قیمت هر لیتر ۳۰ هزار ریال (حدود ۹٫۴ سنت به ازای هر گالن) تعیین شده و برای مصرف بالاتر از آن، هر لیتر ۵۰ هزار ریال (حدود ۱۵٫۷ سنت به ازای هر گالن) محاسبه خواهد شد. ایرانیان به لطف یارانههای سخاوتمندانه دولت، ارزانترین بنزین جهان را مصرف میکنند؛ این در حالی است که هزینه تولید سوخت حدود ۲۰ برابر قیمتی است که دولت تعیین کرده است.
فشار اقتصادی و ناترازی مصرف سوخت
پیشتر، مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران، هشدار داده بود که دولت نمیتواند در شرایطی که مصرف داخلی از ظرفیت پالایشی فراتر رفته و کشور را ناگزیر از واردات پرهزینه میکند، برای همیشه سوخت فوقارزان را حفظ کند. دولت ایران همزمان با افزایش نرخ تورم به حدود ۴۰ درصد، تحت فشار جدی برای کاهش هزینههای خود قرار دارد.
ایران سالانه نزدیک به ۵۰ میلیارد دلار صرف یارانههای سوخت میکند که بالاترین رقم در میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس محسوب میشود. ماه گذشته، دولت ایران اعلام کرد هزینه واردات بنزین به ۷۰۰ هزار ریال برای هر لیتر (حدود ۲٫۳۴ دلار به ازای هر گالن) رسیده است؛ رقمی که بهمراتب بالاتر از قیمتهای معمول در جایگاههای سوخت ایران است. این کشور در سال جاری ۶ میلیارد دلار برای واردات بنزین هزینه خواهد کرد، چرا که تقاضا از تولید داخلی پیشی گرفته است. افزایش اخیر قیمتها تا حدی با هدف مهار مصرف بالای سوخت انجام شده است.
خاطره اعتراضات و ریسک ناآرامی اجتماعی
با این حال، افزایش قیمت بنزین خطر شعلهور شدن موج تازهای از ناآرامیها را به همراه دارد، زیرا بسیاری از ایرانیان سوخت ارزان را نوعی حق مسلم خود میدانند. در سال ۲۰۱۹، پس از آنکه دولت قیمتها را تا ۲۰۰ درصد افزایش داد، اعتراضات سراسری کشور را فرا گرفت…
ارزان بودن نفت و سوخت در ایران همچنین موجب افزایش قاچاق غیرقانونی شده است؛ بهطوری که روزانه حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیون لیتر بنزین به افغانستان و پاکستان قاچاق میشود، کشورهایی که قیمت سوخت در آنها نزدیک به ۲۰ برابر ایران است.
تولید نفت، صادرات و دور زدن تحریمها
ایران یکی از تولیدکنندگان بزرگ نفت در جهان است و با بهرهگیری از مسیرهای پیچیده صادراتی و تقاضای چین، درآمد قابلتوجهی ایجاد میکند؛ بهگونهای که آمارهای اخیر از سطح بالای تولید حکایت دارد. تولید نفت ایران در اواخر سال ۲۰۲۵ بین ۳٫۲ تا ۴٫۲ میلیون بشکه در روز در نوسان بوده و پیشبینیها از ثبات تولید در حدود ۳٫۳۴ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۶ خبر میدهند؛ روندی که با افزایش تولید و فروش به چین، علیرغم تحریمها، و تا حدی با همکاری روسیه و چین در توسعه میادین نفتی پشتیبانی میشود.
ایران عمدتاً نفت خود را به چین میفروشد؛ کشوری که حدود ۹۰ درصد از صادرات نفت ایران را خریداری میکند و اغلب از روشهای پیچیدهای مانند «ناوگانهای تاریک» برای دور زدن تحریمهای آمریکا استفاده میشود. خریداران دیگر شامل سوریه، امارات متحده عربی و ونزوئلا هستند، هرچند سهم آنها بسیار کمتر است. بنادر بزرگی مانند تیانجین و چینگدائو در چین بهطور منظم پذیرای نفت خام ایران هستند و بنادر امارات، از جمله فجیره، بهعنوان مراکز انتقال عمل میکنند؛ همچنین بخشی از نفت ایران به دیگر کشورهای آسیایی و برخی کشورهای آمریکای لاتین صادر میشود.
واردات، تخفیف نفت و پیامدهای تورمی
ایران با وجود تحریمهای آمریکا، همچنان حجم بالایی از نفت را به بازار عرضه میکند؛ بهطوری که در ماه اکتبر، تهران روزانه ۲٫۱۵ میلیون بشکه نفت صادر کرده که از این میزان، ۱٫۹۳ میلیون بشکه نفت خام بوده است. نفت ایران معمولاً با تخفیفی ۵ تا ۱۰ درصدی نسبت به نفت برنت فروخته میشود. نزدیک به ۴۰ فروند از ۵۳ کشتیای که در اکتبر نفت خام ایران را حمل کردهاند، از سوی دولت ترامپ تحریم شدهاند.
منتقدان افزایش اخیر قیمتها هشدار دادهاند که هر افزایش ۱۰ هزار ریالی در قیمت بنزین، تورم را ۵ درصد بالا میبرد. افزون بر این، بنزین ارزان فرصتهای شغلی گستردهای برای جمعیت کشور ایجاد کرده است. در حال حاضر، بیش از ۸ میلیون ایرانی، معادل نزدیک به ۱۰ درصد جمعیت، عمدتاً از طریق پلتفرمهای آنلاین بهعنوان راننده تاکسی فعالیت میکنند.
مصرف انرژی ایران در مقایسه جهانی
برای مقایسه، شرکت اوبر در سطح جهانی ۸٫۸ میلیون راننده و پیک دارد. جالب آنکه با وجود شهرت ایران به شدت بالای مصرف انرژی و مصرف سرانه زیاد در مقایسه با بسیاری از کشورهای جهان، سطح مصرف آن همچنان بهمراتب پایینتر از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس است. مصرف سرانه انرژی ایران حدود ۳٬۲۶۶ کیلوگرم معادل نفت (kgoe) است؛ رقمی اندکی بالاتر از میانگین اروپا با ۳٬۱۸۹ کیلوگرم، اما تنها کسری از مصرف قطر با ۱۶٬۶۸۴ کیلوگرم معادل نفت محسوب میشود.
کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بهطور مستمر در میان بالاترین رتبههای جهانی از نظر مصرف سرانه انرژی قرار دارند؛ امری که ناشی از عواملی، چون وفور منابع هیدروکربنی، صنایع انرژیبر و استفاده گسترده از تهویه مطبوع و تأسیسات نمکزدایی در اقلیم گرم این منطقه است.
- برچسب ها:
