رشد خیره‌کننده درآمدهای دولت: سهم مالیاتی در بودجه با افزایش 52 درصدی تاریخ‌ساز شد!

به گزارش خبرنگار اقتصاد آنلاین، بر اساس قانون بودجه سال جاری، دولت 1364 (همت) هزار میلیارد تومان مالیات‌ستانی از بخش‌های مختلف اقتصادی در سال 1403 خواهد داشت. در لایحه بودجه سال گذشته میزان درآمدهای مالیاتی 894 (همت) هزار میلیارد تومان بود. به این ترتیب درآمدهای مالیاتی دولت نسبت به سال گذشته نزدیک به 52 درصد رشد یافته است.

اگرچه درآمدهای مالیاتی دولت در بودجه امسال نسبت به سال قبل رشد چشمگیر داشته است اما مسئولان دولتی همواره تاکید داشته‌اند که افزایش مالیات ستانی با تغییر نرخ مالیات محقق نشده است و قرار است از محل اضافه شدن مودیان جدید و مالیات ستانی از فراریان مالیاتی محقق شود.

در حالی در قانون بودجه شاهد افزایش 52 درصدی مالیات ستانی هستیم که داوود منظور رئیس سازمان برنامه و بودجه 10 اردیبهشت ماه سال جاری در جریان تصویب لایحه بودجه درباره موضوع مالیات بیان کرد: بار مالیاتی و فشار مالیاتی سال ۱۴۰۳ نسبت به سال گذشته سبک‌تر است.

وی افزود: درآمدهای مالیاتی با مصوبات قبلی مجلس شورای اسلامی افزایش پیدا کرده است که یکی از آن‌ها حذف برخی معافیت‌ها است که تبدیل به درآمد مالیاتی شده و فشار به مودیان مالیاتی وارد نمی‌کند.

منظور ادامه داد: در صورتی که اتفاق جدیدی رخ ندهد و اگر ۸۷۰ همت مالیات سال قبل وصول شود و همچنین با در نظر گرفتن حذف معافیت‌های قبلی، امسال درآمد مالیاتی ۹۵۰ همت می‌شود لذا رشد ۳۰ درصدی مالیات متناسب با شرایط اقتصادی یک رشد معمول است.

سید محمد هادی سبحانیان رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور نیز در صفحه شخصی خود نوشت: «دولت مردمی در راستای کمک به تحقق شعار سال یعنی جهش تولید با مشارکت مردم، در بخش دوم لایحه بودجه ۱۴۰۳ پیشنهاد کاهش ۵ واحد درصدی مالیات واحدهای تولیدی را به مجلس ارایه کرد.»

بودجه در مسیر پایدار شدن

یکی از شاخص‌های مهم پایداری منابع بودجه، سهم درآمدهای مالیاتی از هزینه‌های جاری دولت است. هرچه این نسبت بیشتر باشد به معنای آن است که دولت، سهم بیشتری از حقوق و دستمزدها و خدمات دولتی را از محل درآمدهای مالیاتی به عنوان یکی از پایدارترین منابع بودجه تامین می‌کند. این نسبت در دهه 90 به صورت میانگین 46 درصد بوده که بیانگر تامین 54 درصد از مابقی هزینه‌های جاری دولت از محل فروش نفت، انتشار اوراق و یا استقراض غیرمستقیم از بانک مرکزی در این دهه است. در قانون بودجه سال 1402 این نسبت با 11 درصد افزایش، به 59 درصد رسید و در قانون بودجه امسال با افزایشی 13.5 درصدی نسبت به سال گذشته، رکوردی تاریخی در این زمینه را ثبت کرد و بر قله 72.5 درصدی ایستاد.

نزدیک به 15 درصد مالیات از حقوق اشخاص به دست می‌آید

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، ترکیب درآمدهای مالیاتی در ایران و سایر کشورها با یکدیگر مقایسه شده است.

بر اساس این گزارش، نزدیک به 15 درصد درآمدهای مالیاتی در ایران از محل مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به دست می‌آید و نزدیک به نیمی از مالیات از اشخاص حقوقی اخذ می‌شود.

3.7 درصد مالیات‌ها از محل مالیات بر دارایی، 23.8 درصد از محل مالیات بر کالا و خدمات و 16 درصد از سایر پایه‌های مالیاتی به دست می‌آید که البته با تصویب مالیات بر عایدی سرمایه و اجرایی شدن آن، قطعا تغییراتی در نسبت‌های مالیاتی ایجاد خواهد شد.

مقایسه وضعیت مالیات ستانی در ایران با کشورهای منطقه نشان می‌دهد؛ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی در ایران نسبت به کشورهای منطقه کمتر است. در حوزه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی از کشورهای منطقه جلو بوده و تقریبا دو برابر این کشورها از اشخاص حقوقی مالیات‌ستانی داریم. مالیات بر دارایی در ایران 3.7 درصد است و نزدیک به 1.7 درصد بیشتر از کشورهای منطقه است. درآمدهای حاصل از مالیات بر کالاها و خدمات در ایران نزدیک به 20 درصد کمتر از کشورهای منطقه است و مشابه کشورهای منطقه در سایر پایه‌های مالیاتی، مردم ایران مالیات پرداخت می‌کنند.

این آمار بیانگر آن است که بیشترین فشار مالیاتی در ایران بر دوش اشخاص حقوقی یا همان شرکت‌های تولیدی است. این امر ناشی از فقدان نظام جامع مالیات بر درآمد اشخاص (PIT) در کشور است که در صورت اجرایی شدن آن، شاهد کاهش فشار بر واحدهای تولیدی کشور، افزایش شفافیت و عدالت مالیاتی، کاهش فرار مالیاتی و افزایش درآمدهای مالیاتی خواهیم بود.

کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی

بر اساس لایحه بودجه سال جاری، دولت از محل فروش نفت 582 هزار میلیارد تومان درآمد کسب خواهد کرد.

این رقم در بودجه سال گذشته 623 هزار میلیارد تومان بوده است. به این ترتیب در بخش درآمدهای حاصل از فروش نفت با رشد منفی 6.5 درصدی مواجه هستیم و وابستگی بودجه به نفت کاهش یافته است.

کاهش چمشگیر درآمدهای حاصل از فروش و واگذاری اموال دولت

دولت در لایحه بودجه 1403، با توجه به محقق نشدن درآمدهای حاصل از فروش اموال مازاد دولت در بودجه سال گذشته، میزان درآمدهای حاصل از این ردیف را کاهش چشمگیری داده است. این بخش از درآمد دولت با توجه به سهم کم آن از مجموع درآمدها، در سال 92 شاهد تحقق 64 درصدی بوده است اما به مرور زمان، درصد تحقق آن کاهش پیدا می‌کند و از سال 99 با جهش چشمگیر درآمدهای حاصل از فروش اموال مازاد دولت، تنها 4 درصد از این درآمدها محقق می‌شود. در سال گذشته نیز تا 7 ماهه 1402، از 108 هزار میلیارد تومان درآمد پیش‌بینی‌شده از این محل، صرفا 4.4 هزار میلیارد تومن محقق شده که بیانگر تکرار تحقق 4 درصدی سال 99 است.

بر اساس آنچه در جداول بودجه آمده است، منابع حاصل از فروش و واگذاری اموال منقول و غیر منقول در لایحه بودجه امسال به رقم 61 هزار میلیارد تومان رسیده است.

با توجه به اینکه این رقم در بودجه سال گذشته 108 هزار میلیارد تومان بوده است، شاهد رشد منفی 43 درصدی در این بخش از درآمدهای دولت بوده‌ایم.