جهان پس از مرگ در اساطیر مصر باستان

مصریان باستان زندگی پس از مرگ را به‌شدت مادی می‌دانستند. از نگاه آنها، زندگی اخروی نیز به همان میزان از ابزار و امکاناتی که در زندگی دنیوی داشتند، نیازمند بود. به همین دلیل، قبرهای آنها، به‌ویژه قبر پادشاهان، پر از اشیای ارزشمند، طلا و جواهرات، ظروف و حتی لباس بود. این اشیا به‌منظور تامین نیازهای زندگی پس از مرگ در کنار مردگان قرار می‌گرفت. آرامگاه‌های مصری به‌ویژه اهرام باشکوه، نمونه‌هایی برجسته از این اعتقاد هستند. ویل دورانت، تاریخ‌نگار معروف، بیان می‌کند که هدف از ساخت اهرام به‌هیچ‌وجه ایجاد یک اثر بزرگ معماری نبود، بلکه این کار با نیت دینی و معنوی انجام شده است. اهرام مصر ابتدا به‌صورت گورهایی ساده ساخته می‌شدند و با گذر زمان و رشد باورهای مذهبی، به این ساختارهای عظیم تبدیل شدند.

مفهوم کا، با و آخو در اساطیر مصر

مصریان باستان بر این باور بودند که وجود انسان به چند بُعد تقسیم می‌شود. یکی از مهم‌ترین این بُعدها کا بود. کا به‌عنوان همزاد و هم‌نفس فرد تلقی می‌شد و پس از مرگ او به زندگی ادامه می‌داد. همچنین، با نماینده دیگری از روح بود که می‌توانست در دنیای مادی به‌صورت پرنده به جهان انسان‌ها بازگردد و با جسد خود ارتباط برقرار کند. وجود آخو نیز به‌عنوان بعدی دیگر از روح در باور مصریان مطرح بود. کلمه آخو به معنی روح است و به ارواحی اشاره دارد که از طریق مراسم تدفین به موجودات برتر و ایزدگونه تبدیل می‌شدند. این باورها به قدری در بین مصریان عمیق بود که هرچه جسد از فساد دورتر بود، ارتباط کا و جسد برقرارتر و مرگ واقعی دیرتر فرا می‌رسید. به همین دلیل، مومیایی کردن مردگان از اهمیت بسیاری برخوردار بود؛ زیرا سالم نگه داشتن جسد به حفظ این ارتباط کمک می‌کرد.

اسطوره اُزیریس و خدایان جهان زیرین

یکی از مهم‌ترین اساطیر مربوط به جهان پس از مرگ، داستان اُزیریس است. در این اسطوره، اُزیریس که پادشاه و خدای باروری بود، توسط برادرش سِت به قتل رسید. همسر او، ایزیس، او را دوباره به زندگی بازگرداند، اما اُزیریس دیگر به زندگی زمینی بازنگشت و تصمیم گرفت که به جهان زیرین رفته و به‌عنوان فرمانروای ارواح مردگان ایفای نقش کند. این اسطوره نمایانگر گذار از زندگی به مرگ و سپس به جاودانگی است. در کنار اُزیریس، خدایان دیگری نیز در جهان مردگان حضور داشتند، از جمله آنوبیس که راهنمای مردگان به سوی داوری بود؛ رع، ایزد خورشید که شبانگاه جهان زیرین را روشن می‌کرد؛ هاثور و آمنت که در دروازه جهان اخروی به استقبال مردگان می‌رفتند و به آنها خوشامد می‌گفتند.

آیین داوری و ترازوی عدالت

یکی از اصلی‌ترین مراحل ورود به زندگی جاودانه در باور مصریان، آیین داوری و سنجش روح بود. پس از مرگ، روح فرد وارد تالاری به نام تالار داوری دوگانه می‌شد. در این تالار، اوزیریس بر تخت داوری نشسته و منتظر ارواح بود. در این آیین، فرد متوفی باید از اتهام‌های مختلف مبرا می‌شد و به نوعی اقرار منفی را ارائه می‌داد؛ یعنی با اعلام اینکه هیچ گناهی مرتکب نشده است، خود را از هرگونه خطا تبرئه می‌کرد. سپس، قلب او در یک ترازو در برابر ماعت، ایزد راستی و عدالت، قرار می‌گرفت. اگر قلب فرد به اندازه پر عدالت سبک بود، او به جهان جاودانگان راه می‌یافت. در غیر این صورت، غولی به نام آمه‌مانیت، که موجودی با ترکیب سر شیر، بدن اسب آبی و دم تمساح بود، قلب او را می‌بلعید و بدین ترتیب فرد از زندگی جاودان محروم می‌شد.

زندگی در جهان مردگان