بهرهبرداری از میدان گازی آرش به کجا رسید؟ / گرهای قدیمی در جغرافیای سیاسی خلیج فارس
مساله آغاز استخراج و بهرهبرداری از میدان گازی آرش، بار دیگر مطرح شده است. پیمانکار میدان آرش در ایران قرارگاه خاتمالانبیاست و فرمانده این قرارگاه به تازگی مدعی شده است که کویت به عنوان طرف مشترک این میدان، کار روی این میدان را شروع کرده است و در مرحله گفتوگو هستند.
به گزارش تجارت نیوز، موضوع بهرهبرداری از میدان گازی مشترک آرش، همواره یکی از موضوعات مناقشهبرانگیز در زمینه انرژی و البته سیاسی بوده است. در این زمینه، اظهارات تازهای در مورد استخراج و بهرهبرداری از این میدان منتشر شده است.
عبدالرضا عابد، رئیس قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا، روز دوشنبه 24 آذرماه در نشستی خبری در خصوص میدان مشترک آرش گفت: «وزارت نفت باید تلاش کند که اولویت توسعه این میدان، به کارهای اجرایی برسد، دولت به دنبال روابط و قوانین مربوطه هستند و به محض آنکه رسیدند ما آمادگی توسعه آن را داریم.»
عابد اظهار داشت: «درباره این پروژه پیشتر توافقاتی با وزارت نفت صورت گرفت و این پروژه باید در اولویت کار ما قرار بگیرد. وزارت نفت باید تلاش کند در راستای حفظ منافع کشور این پروژه را در اولویت قرار داد و باید کار را در سهم کشورمان شروع کنیم.»
فرمانده قرارگاه سازندگی خاتمالانبیا درباره سهم ایران در میدان گازی آرش گفت: «این میدان در مرز مشترک قراردارد و شناسایی سهم ایران در این میدان بر عهده وزارتخانههای مربوطه است اما براساس اطلاعاتی که در اختیار داریم اگر سهم ایران همین ۴٠ درصد باشد هم خوب است و اگر بیشتر هم باشد بهتر خواهد بود. پیمانکار میدان آرش در ایران قرارگاه خاتم الانبیا است و برای شروع کار اعلام آمادگی کردهایم.»
مناقشات میدان گازی آرش و حجم ذخایر
میدان مشترک گازی آرش در شمال خلیج فارس و در یکی از پیچیدهترین پهنههای ژئوپلیتیکی دریایی جهان قرار گرفته است. در واقع مکان آن جایی که مرزهای دریایی ایران، کویت و عربستان سعودی به هم نزدیک میشوند. همین موقعیت خاص، این میدان را طی شش دهه گذشته به یکی از مناقشهبرانگیزترین منابع انرژی منطقه تبدیل کرده است.
برآوردهای کنونی نشان میدهد که ذخیره درجای گاز طبیعی میدان آرش حدود ۲۰ تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت خام آن نزدیک به ۳۱۰ میلیون بشکه است. برخی ارزیابیها سهم ایران از این میدان را حدود ۴۰ درصد تخمین میزنند.
این در حالی است که در ابتدای اکتشافات و بر پایه دادههای فنی دهه ۱۹۶۰، حتی ارقامی بسیار بزرگتر نیز مطرح بود. در واقع باید گفت با پیشرفت فناوریهای اکتشافی امروز، ممکن است اعداد برآوردشده بیش از پیش باشند و نیازمند بازنگری است.
اختلاف بر سر میدان آرش موضوع تازهای نیست. این میدان در سال ۱۹۶۳ کشف شد و از همان زمان اختلاف دیدگاهها درباره مالکیت و حدود آن آشکار شد. کشورهای عربی این میدان را با نام «الدره» میشناسند. از نگاه آنها، بخش اصلی میدان در محدودهای قرار دارد که به «منطقه بیطرف» میان کویت و عربستان معروف است؛ منطقهای که بهصورت مشترک اداره میشود و همین امر پای عربستان را نیز به این مناقشه باز کرده است.
مهمترین مانع در مسیر حلوفصل اختلافات، تعیین نشدن مرز دریایی میان ایران و کویت است. کویت تاکنون نتوانسته مرز دریایی خود با ایران را بهطور نهایی مشخص کند و همچنان بر سر آن اختلاف وجود دارد. به نظر میرسد که همین خلا حقوقی، مبنای اصلی تداوم ادعاهای مطرحشده از سوی کویت است. اکنون کویت و عربستان معتقدند میدان آرش که آن را الدره مینامند، بهطور کامل در منطقه مشترک آنها قرار دارد و ایران حقی در آن ندارد.
تلاشهای نافرجام برای بهرهبرداری
در مقاطع مختلف، گاه ایران و گاه کویت به دنبال آغاز عملیات اکتشافی و بهرهبرداری از این میدان بودهاند، اما هر بار بهدلیل تشدید اختلافات و نبود توافق دوجانبه، این تلاشها متوقف شده است. در سال ۲۰۰۱ ایران عملیاتهایی را در بخشی از میدان آغاز کرد، اما با واکنش تند کویت، مناقشات دوباره شعلهور شد و پروژه به سرانجام نرسید.
در خرداد سال گذشته، آنطور که ایلنا گزارش داد، عبدالرضا عابد، فرمانده قرارگاه خاتمالانبیا، اعلام کرد که صندوق توسعه ملی برای تامین مالی حضور این قرارگاه در میدان آرش اعلام آمادگی کرده است. به گفته او، بهرهبرداری از سهم ایران در این میدان «از نان شب واجبتر» است و تعلل ایران میتواند به برداشت یکجانبه همسایگان منجر شود. قرار بود ورود قرارگاه در قالب قرارداد پیمانکاری انجام شود، اما با وجود این اظهارات، تاکنون خبری از آغاز عملیات اجرایی منتشر نشده است.
در تازهترین اظهارات همانطور که پیشتر گفته شد، فرمانده قرارگاه خاتمالانبیا در نشست خبری روز دوشنبه 24 آذر در پاسخ به این سوال که آیا کشور مقابل کار برداشت و استخراج از این میدان را آغاز کردند، گفت: «بله کشور طرف شروع کرده است و در مرحله گفتوگو هستند و ادامه کار بستگی به این موضوع که طرف مقابل انصاف داشته باشد که حق و حقوق طرف مقابل را حفظ کند، اما این موضوع را باید وزیر امور خارجه دنبال کند.»
آنطور که از این اظهارات پیداست، کویت به طور جدی روند استخراج را آغاز کرده است و اگر همچنان از طرف ایرانی این میدان استخراج صورت نگیرد، ممکن است این میدان به سرنوشت دیگر میادین مشترک دچار شود و میزان برداشت دیگر طرفهای درگیر، بیش از ایران باشد. در سال ۲۰۲۲، کویت و عربستان سعودی توافقی دوجانبه برای توسعه این میدان مشترک امضا کردند که این اقدام با واکنش منفی ایران همراه شد.
سعد البراک، وزیر نفت کویت، به طور صریح اعلام کرد که این میدان بهطور کامل در محدوده مورد توافق کویت و عربستان قرار دارد و «هیچ طرف ثالثی» در آن حقی ندارد. این موضع، اختلافات را وارد مرحله تازهای کرد.
با وجود دههها مذاکره و تلاشهای پراکنده، اختلافات بر سر میدان گازی آرش همچنان پابرجاست. به نظر میرسد تا زمانی که تکلیف مرزهای دریایی میان ایران و کویت روشن نشود و چارچوبی حقوقی برای بهرهبرداری مشترک شکل نگیرد، سرنوشت این میدان عظیم انرژی همچنان در هالهای از ابهام باقی میماند. باید گفت هزینه این ابهام، از دست رفتن زمان و منابع برای ایران است.
برای مطالعه بیشتر گزارش داستان آرش را در تجارتنیوز بخوانید.
- برچسب ها:
