اقتصاد دایرهای؛ مهمان تازه اما پرسروصدای COP30
محمد باغانی – چرا جهان از اقتصاد دایرهای استقبال میکند، اما در برابر ترک اعتیاد به سوختهای فسیلی همچنان مقاومت نشان میدهد.
به گزارش تجارت نیوز، در بلم برزیل، جایی که رهبران جهان برای تصمیمسازی اقلیمی گرد هم آمدند، اقتصاد دایرهای برای نخستینبار به عنوان یک محور رسمی وارد دستور کار COP30 شد. اما همزمان، همان اجلاس نتوانست کوچکترین توافق الزامآور برای کاهش یا حذف سوختهای فسیلی تصویب کند؛ یک تناقض آشکار که توجه تحلیلگران را به خود جلب کرده است. این گزارش بررسی میکند چرا جهان از اقتصاد دایرهای استقبال میکند، اما در برابر ترک اعتیاد به سوختهای فسیلی همچنان مقاومت نشان میدهد و این شکاف چه معنایی برای آینده سیاست اقلیمی و کشورهای در حال توسعه دارد.
برزیل صحنه جدال بزرگ!
ورود اقتصاد دایرهای به COP30 نه یک بخش حاشیهای، بلکه یک «روز موضوعی رسمی» بود که نشان میداد چرخهسازی مواد، بازیافت صنعتی و مدیریت هوشمند منابع اکنون به زبان مشترک دیپلماسی اقلیمی تبدیل شده است. این تغییر رویکرد بهویژه زمانی معنا پیدا میکند که بدانیم کشورهای ثروتمند و فقیر هر دو با بحران فزاینده پسماند و فشار انتشار گازهای گلخانهای روبهرو هستند. در چنین فضایی، اقتصاد دایرهای به عنوان ابزار عملی و قابل پیادهسازی مطرح شد؛ راهکاری که برخلاف توافقات پیچیده انرژی، هزینه کمتر و اثر ملموستر دارد. همین ویژگیها باعث شد در COP30 بیش از همیشه درباره آن صحبت شود و مورد حمایت نهادهای مالی نیز قرار گیرد.
از وعده تا اجرا: طرح NOW! بهعنوان نمونه جدی تغییر رویکرد
در جریان نشست، برنامه «No Organic Waste (NOW!)» با تامین مالی اولیه ۳۰ میلیون دلار رونمایی شد؛ اقدامی که نشان میدهد اقتصاد دایرهای از مرحله شعار عبور کرده و وارد فاز اجرا شده است. این طرح قرار است ضایعات غذایی و ارگانیک را در کشورهای هدف بهطور قابل توجهی کاهش دهد و همزمان انتشار گازهای متان را کنترل کند؛ گازی که اثر گرمایش آن چندین برابر CO₂ است. اهمیت این پروژه در آن است که برخلاف برنامههای کلان اقلیمی، از پاییندست شروع میکند و بهجای تکیه بر تکنولوژیهای گرانقیمت، بر مدیریت کارآمد و رفتارشناسی مصرف تکیه دارد. موفقیت این طرح میتواند الگویی برای کشورهای دارای بحران پسماند، از جمله ایران، فراهم کند.
بخش خصوصی؛ شتابدهنده یا بازدارنده تحول؟
در بسیاری از پنلهای COP30، شرکتها و ائتلافهای صنعتی حضور پررنگی داشتند و از برنامههای داوطلبانه برای بهبود زنجیره تامین، بازیافت و کاهش ضایعات سخن گفتند. بخش خصوصی در ظاهر آماده همکاری است، اما انتقادهایی درباره «سبزنمایی» مطرح شد؛ جایی که شرکتها با حداقل اقدام، حداکثر تبلیغ مثبت را دریافت میکنند. همین دوگانگی، اقتصاد دایرهای را در موقعیت دوگانهای قرار داده است: از یکسو فرصت واقعی برای تغییر، و از سوی دیگر بستری برای فرار از مسئولیتپذیری اقلیمی. آینده این حوزه به میزان شفافیت و قدرت نهادهای نظارتی بستگی دارد.
COP30 نشان داد که سیاست اقلیمی جهانی در نقطهای حساس قرار دارد: از یکسو اقتصاد دایرهای و پروژههایی مانند NOW! حرکتی واقعی برای کاهش ضایعات و کنترل متان ایجاد کردهاند. از سوی دیگر، ناتوانی در دستیابی به توافق الزامآور درباره خروج از سوختهای فسیلی، تصویر بزرگتر را تیره میکند. نتیجه نهایی این است که مسیر تحول اقلیمی نه با یک تصمیم بزرگ، بلکه با مجموعهای از اصلاحات عملی و پیوسته شکل میگیرد. جهان به ایدههای جدید نیاز دارد، اما بیش از آن به اراده سیاسی و سازوکارهای الزامآور نیازمند است.
- برچسب ها:
