رهایی بخش کشاورزی: چشم انداز 2023-2032 از منظر فائو و OECD

کشاورزی جهان در دوره 2023-2032 با توجه به گزارش‌های سازمان جهانی اغذیه و کشاورزی (فائو) و سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD)، به چالش‌های جدیدی مواجه خواهد شد. این چشم‌انداز مرتبط با تغییرات اقلیمی، کمبود منابع آب، کاهش تنوع زیستی و افزایش نرخ جمعیت است. همچنین افزایش نگرانی‌های مربوط به امنیت غذایی، بهداشت روزافزون محصولات کشاورزی و مداومت دسترسی به مواد محافظتی نیز از دیگر چالش‌های این دوره خواهد بود.

برای مواجهه با این چالش‌ها، لازم است تاکید بر سرمایه‌گذاری در توسعه کشاورزی پایدار، افزایش بهره‌وری منابع طبیعی و ترویج روش‌های کشاورزی نوین باشد. همچنین نیاز به همکاری بین کشورها، ترقی فناوری‌های کشاورزی و ارتقاء سطح آموزش و پژوهش در این حوزه نیز حائز اهمیت است.

در نهایت، تضمین امنیت غذایی و توسعه پایدار کشاورزی، نیازمند تعهد و همکاری جهانی از سوی تمامی اراکان جوامع جهانی می‌باشد.

به گزارش اقتصادآنلاین ، حسین شیرزاد نوشت: انتظار می رود که جمعیت جهان تا سال 2050 به 10 میلیارد نفر برسد و تقاضا برای غذا به طور متوسط ​​78.5 درصد افزایش و برای تغذیه 10 میلیارد نفر تا سال 2050، تولید غذا باید تا سال 2050 حدود50 درصد افزایش یابد . در سال 2020، تولید جهانی غذا حدود  9.8    میلیارد تن بود که انتظار می رود تولید جهانی غذا تا سال 2050 در مقایسه با سطح آن در سال 2020 دو برابر شود. غذا نه تنها یک نیاز اساسی برای بقا است، بلکه یک نیروی محرکه برای شکوفایی اقتصادی یک کشور است. غذا کلیدی برای باز کردن پتانسیل اقتصادی یک کشور، تاثیر گذار بر رشد تولید ناخالص داخلی و فرصت‌های تجاری تاثیرگذار است. در نیمه اول سال 2022، تجارت جهانی با نرخ دو رقمی رشد کرد. 
این جهش های بزرگ نتیجه افزایش قیمت مواد غذایی و انرژی بود. در سال 2022، تولید مواد غذایی بیش از 5 تریلیون دلار تخمین زده شد که آن را به یکی از بزرگترین صنایع در جهان تبدیل کرد. ارزش تولید غذا توسط عوامل متعددی از جمله مقدار مواد غذایی تولید شده، قیمت مواد غذایی و هزینه نهاده هایی مانند کود و نیروی کار تعیین می شود.ارزش تولید مواد غذایی مدام در حال افزایش است، اما باید با هزینه مواد غذایی که در حال گسترش است، هماهنگی داشته باشد. این باعث می شود که جهان نگران این باشد که خانواده های کم درآمد چگونه می توانند غذا بخرند.  حقیقت شگفت انگیز این است که سطح بالای تولید سرانه غذا تصویری از بخش کشاورزی پر جنب و جوش را ترسیم می کند که مملو از امکانات است و راه را برای پیامدهای اقتصادی مثبت متعدد هموار می کند. در طول سال 2020 تولید جهانی غذا تقریباً 4  میلیارد تن در سال بود اما وقتی صحبت از این می شود که کدام کشور بزرگترین تولید کننده مواد غذایی به صورت مطلق است،  کشور چین با تولید کل 682.3 میلیون تن در سال 2021 خودنمایی میکند.
چین، هند، برزیل، روسیه و ایالات متحده حدود یک سوم غذای جهان را تولید می کنند. با این حال، سرانه بالای تولید غذا توسط کشورها نشان می دهد که کدام کشورها تولید مقداری نسبتاً بالایی از غذا نسبت به اندازه جمعیت خود دارند. سرانه تولید غذای کشورها نقشی اساسی در شکل دادن به چشم انداز اقتصادی آن ایفا می کند و مستقیماً بر رشد تولید ناخالص داخلی و سهم کلی بخش کشاورزی تأثیر می گذارد. برخی از مزایای کلیدی عملکرد بالای سرانه کشاورزی شامل افزایش امنیت غذایی، بهبود استاندارد زندگی، ایجاد اشتغال و درآمد و توسعه روستایی است. تولید بالای سرانه مواد غذایی تضمین کننده عرضه پایدار، کاهش وابستگی به واردات و افزایش امنیت غذایی است، به ویژه با توجه به این واقعیت که 40 درصد از زمین های کشاورزی جهان بیش از حد تخریب شده و 90  درصد از خاک سطحی جهان در 30 سال آینده در معرض خطر قرار دارد  12 میلیون هکتار از جنگل ها سالانه پاکسازی می شوند تا راه را برای زمین های کشاورزی باز کنند. تا کنون جهان یک سوم جنگل های خود را از دست داده است. پس صنعت غذا با چالش های متعددی ، از جمله نگرانی در مورد ایمنی مواد غذایی، تغییرات آب و هوا، و افزایش تقاضا برای روش های تولید مواد غذایی پایدار و سازگار با محیط زیست دست و پنجه نرم می کند. تولید بیش از حد مواد غذایی از نظر فرسایش خاک و کاهش تغذیه نیز خطری برای محیط زیست است.
 این امر منجر به از بین رفتن تنوع زیستی می شود. طرفه اینکه مصرف کنندگان بیشتر از کیفیت و منبع مواد غذایی خود آگاه می شوند، که منجر به افزایش تقاضا برای محصولات ارگانیک، محلی و غیر اصلاح شده ژنتیکی می شود. پیشرفت‌های فناوری، مانند کشاورزی دقیق و سیستم‌های ردیابی مواد غذایی، به بهبود کارایی و بهره‌وری در سراسر زنجیره تامین کمک می‌کنند.  همچنین روند رو به رشدی به سمت منابع پروتئینی گیاهی و جایگزین وجود دارد، زیرا مصرف کنندگان نسبت به سلامتی و محیط زیست آگاه تر می شوند. رشد جمعیت جهان که انتظار می رود تا سال 2050 به 9.7 میلیارد نفر برسد، یکی از محرک های اصلی صنعت غذا است. با افزایش جمعیت، تقاضا برای محصولات غذایی نیز افزایش می یابد و فرصت هایی را برای شرکت های صنایع غذایی ایجاد می کند. با یک بررسی ساده آماری درمی یابیم که تجارت جهانی از دهه 1990 دو برابر نرخ اقتصاد جهانی رشد کرده است اما مزایا و خطراتی را نیز به همراه داشته است و به طور خاص، حدود 23 درصد از کل مواد غذایی برای مصرف انسان در سطح بین‌المللی مبادله می‌شود و میزان کالری غذا در شبکه بین‌المللی تجارت مواد غذایی (IFTN) از سال 1986 بیش از دو برابر شده است. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، با توجه به رشد آهسته‌تر تقاضا در کشورهای با درآمد متوسط، تجارت جهانی کالاهای کشاورزی سالانه 1.3 درصد رشد خواهد کرد که نصف سرعت ثبت شده در دهه گذشته است.
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد و سازمان همکاری اقتصادی و توسعه در چشم انداز 2023-2032 خود اعلام کردند که ذرت، گندم و سویا علیرغم اینکه بیشترین سهم را در تجارت در دهه گذشته داشته اند، بیشترین کاهش رشد سالانه را تجربه خواهند کرد. ذرت، گندم و سویا بیشترین کاهش رشد سالانه را تجربه خواهند کرد و رشد تولید دام و ماهی سالانه 1.3 درصد کاهش می یابد، در حالی که رشد تولید شیر سالانه 1.5 درصد پیش بینی می شود. پیش بینی می شود که گوشت طیور تا سال 2032 نزدیک به نیمی از افزایش کلی تولید گوشت را به خود اختصاص دهد.در رابطه با تولید شیر، در این گزارش آمده است که رشد سالانه 1.5 درصدی در سطح جهان طی 10 سال آینده پیش بینی می شود. در این میان؛ هند و پاکستان نقش مهمی را در تولید بین المللی ایفا خواهند کرد و در بیش از نیمی از افزایش تولید و حدود یک سوم تولید جهانی شیر در سال 2032 سهیم خواهند بود.با این حال، پیش بینی می شود که تولید شیر در اتحادیه اروپا به دلیل تغییر مداوم به سمت سیستم های تولید پایدارتر از نظر زیست محیطی، کاهش جزئی را تجربه کند. انتظار می رود جنوب و جنوب شرق آسیا با افزایش واردات کالاهای اساسی کشاورزی، روند تبدیل شدن به واردکننده خالص را تجربه کنند.
بی تردید رشد شدید تقاضای منطقه ایی عامل اصلی این پیش بینی است. در همین حال، پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2032، کشورهای جنوب صحرای آفریقا شاهد کسری تجاری تقریباً دو برابری در اقلام عمده غذایی باشد، که عمدتاً به دلیل رشد سریع جمعیت و پیشی گرفتن از سایر مناطق است. از سوی دیگر، آمریکای لاتین پیش‌بینی می‌کند که مازاد تجارت کشاورزی خود را تا 17 درصد افزایش دهد و پیش‌بینی می‌شود که سهم صادراتی از تولیدات کشاورزی بین المللی خود را  تا سال 2032 به 40 درصد برسد. انتظار می رود آمریکای شمالی جایگاه خود را به عنوان دومین صادرکننده بزرگ کالاهای کشاورزی در سطح جهان حفظ کند، اگرچه موقعیت خالص صادرات آن ممکن است کمی تحت تأثیر رشد مصرف داخلی قوی قرار گیرد.این گزارش همچنین پیش‌بینی می‌کند که انتشار مستقیم محصولات کشاورزی در جهان طی دهه آینده 7.5 درصد افزایش می‌یابد و انتظار می رود که تولید دام در 80 درصد افزایش کلی انتشار گازهای گلخانه ای نقش داشته باشد.
پیش‌بینی می‌شود که اکثر این انتشارات در مناطق با درآمد متوسط ​​و کم اتفاق بیفتد، علاوه بر این، کودهای شیمیایی نقش مهمی در انتشار مستقیم گازهای گلخانه ای دارند. عواملی مانند قیمت بالای انرژی، سیاست‌های داخلی و تحولات دسترسی به بازار بر استفاده جهانی از کودها تأثیر می‌گذارد و منجر به تغییرات بالقوه در الگوهای مصرف آنها می‌شود. بسیاری از کشورها از سیاست تجاری استفاده می کنند تا بازارهای داخلی خود را از نوسانات قیمت ایمن کنند. اگرچه تعداد کشورهای عرضه کننده به ازای هر کشور واردکننده در طی 30 سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است بررسی ها نشان داده از 1 تا 5 کشور در سال 1991 به 5 تا 18 کشور در سال 2020 رسیده است. با این حال، نگرانی گسترده ای وجود دارد که چنین سیاست هایی – به ویژه محدودیت های صادراتی – ممکن است نوسان قیمت جهانی را تشدید کند و بر دیگر کشورها تأثیر منفی بگذارد. همانطور که بار دیگر در زمینه جنگ در اوکراین آشکار شد، دولت های ملی اغلب به مداخلات سیاست تجاری به عنوان وسیله ای برای تثبیت قیمت های داخلی مواد غذایی و ایزوله کردن بازارهای داخلی از قیمت های نوسان بازار جهانی متوسل می شوند . 
با این حال، نگرانی گسترده‌ای نیز وجود دارد که چنین مداخلاتی می‌تواند منجر به قیمت‌های بی‌ثبات‌تر بازار جهانی شود که بر سایر کشورها تأثیر می‌گذارد و به نوبه خود به بازارهای داخلی بازمی‌گردد . این نگرانی‌ها اغلب با توجه به سیاست‌های صادراتی محدودکننده ابراز می‌شوندمانند ممنوعیت صادرات گندم توسط هند در سال 2007 و مجدداً در سال 2022. افزایش نوسانات قیمت جهانی همچنین می تواند اثربخشی چنین سیاست های تجاری ملی را در تلاش برای دستیابی به قیمت های داخلی باثبات تر به دلیل انتقال نوسان قیمت جهانی به بازارهای داخلی محدود کند . وقتی سیاست تجارت ملی تغییر می کند، نوسان قیمت جهانی را افزایش می دهد، اهداف سیاست داخلی طراحی شده برای تثبیت قیمت های داخلی مواد غذایی می تواند در تضاد با اهداف مشترک جهانی توافق شده در دستور کار 2030 برای توسعه پایدار باشد.
ادغام فناوری دیجیتال در کشاورزی یک فرصت بزرگ برای کشورهای جنوب صحرای آفریقا است. ظهور تلفن همراه به عنوان یک ابزار ارتباطی محبوب، همراه با راه حل های مبتنی بر اینترنت، می تواند دسترسی به منابع مالی برای نهاده های کشاورزی را در سراسر زنجیره ارزش به طور قابل توجهی افزایش دهد. 
دیجیتالی شدن، و همچنین استفاده موثر از کود و بذر، اهمیت فزاینده ای در باز کردن چشم انداز کشاورزی در آفریقا خواهد داشت. فناوری های پرطرفدار در کشاورزی شامل مدیریت داده، یادگیری ماشینی، هوش مصنوعی، اتوماسیون و برنامه های کاربردی مبتنی بر هواپیماهای بدون سرنشین در آفریقا و آسیا و خاورمیانه توسعه می یابد. مزارع امروزی و سایر عملیات کشاورزی بسیار متفاوت از مزارع چند دهه پیش عمل می کنند که در درجه اول به لطف پیشرفت های فناوری کشاورزی (AgTech) است.  دستگاه ها و سیستم های پیچیده اکنون به کشاورزی اجازه می دهد تا سودآورتر، کارآمدتر، ایمن تر و سازگار با محیط زیست باشد.اما با افزایش سریع جمعیت جهان، نمی توان بحران جهانی غذا را نادیده گرفت.

[