چقدر بنزین گران شده؟ تحلیل قیمت بنزین در ۵۰ سال گذشته

به گزارش سرویس انرژی اقتصادآنلاین، در ماه‌های اخیر زمزمه‌هایی مبنی بر افزایش قیمت بنزین در آینده نزدیک به گوش می‌رسد. دولتمردان و مجلسیون به دفعات از ناترازی قیمت بنزین گلایه کرده‌اند و گرچه از راهکارهای غیر قیمتی برای حل این بحران سخن می‌گویند اما برخی تحلیلگران افزایش قیمت بنزین در ماه‌های آینده را قطعی می‌دانند.

طی ۳۰ سال اخیر برای اولین بار است که قیمت بنزین در یک فاصله ۵ ساله تغییر نکرده است. جز اوایل انقلاب و دوره جنگ که در یک برهه ۱۰ ساله قیمت بنزین ثابت ماند، به طور متوسط هر ۲ سال یکبار قیمت بنزین گران شده است، بنابراین علیرغم تمامی تبعات اقتصادی که افزایش قیمت بنزین می‌تواند داشته باشد دور از ذهن نیست اگر در ماه‌های آتی نرخ آن افزایش یابد.

قیمت بنزین از ۱۳۵۵ تا ۱۴۰۳ چقدر زیاد؟

قیمت یک لیتر بنزین در سال‌های ۱۳۵۵ تا سال ۱۳۵۷، به ترتیب ۶، ۸ و ۱۰ ریال بود و پس از انقلاب قیمت بنزین تا سال ۱۳۵۹ ثابت ماند و در آن سال ۳ برابر شد. از سال ۱۳۵۹ تا سال ۱۳۶۹ قیمت بنزین هیچ تغییری نکرد و این طولانی‌ترین دوره‌ای بوده که نرخ بنزین ثابت مانده است. نکته جالب این است که پس از آن دوره طولانی و در حالی که ایران یک جنگ تحمیلی ۸ ساله را هم پشت سر گذاشت، قیمت یک لیتر بنزین تنها ۱.۶ برابر شد. ۵ سال بعد در دوره سازندگی قیمت بنزین از ۵۰ ریال به ۱۰۰ ریال افزایش یافت.

در دوره اصلاحات قیمت بنزین هر سال به نسبت تورم موجود افزایش یافت. قیمت بنزین از ۱۶۰ ریال در سال ۱۳۷۶، در سال ۱۳۸۳ به ۸۰۰ ریال رسید و این به معنای رشد ۵ برابری قیمت بنزین در دوره ریاست جمهوری سید محمد خاتمی است. سیاست افزایش هر ساله قیمت بنزین به نسبت تورم موافقان زیادی را دارد و برخی از تحلیلگران معتقدند که در شرایط فعلی هم باید همین سیاست اجرا شود اما برخی دیگر از تحلیلگران اجرای این سیاست را برای شرایط امروز جامعه ایران مناسب نمی‌دانند.

در دولت محمود احمدی‌نژاد قیمت بنزین به مدت ۳ سال ثابت ماند تا آنکه طرح سهمیه‌بندی سوخت در ایران اجرا شد و هر لیتر بنزین سهمیه‌ای با نرخ ۱۰۰۰ ریال و بنزین آزاد با نرخ ۱۴۰۰ ریال به صاحبان خودرو عرضه شد. قیمت بنزین سهمیه‌ای در سال ۱۳۸۹ ۳ برابر و قیمت بنزین آزاد بیشتر از ۱.۵ برابر شد. در سال ۱۳۹۳ قیمت بنزین سهمیه‌ای و آزاد دوباره حدود ۱.۵ برابر گران شد و در سال ۱۳۹۴ با اعلام بنزین ۱۰۰۰۰ ریالی تک نرخی، پرونده بنزین سهمیه‌ای بسته شد. برای آخرین بار در آبان ۱۳۹۸، قیمت بنزین بار دیگر دو نرخی شد و بنزین آزاد ۳ برابر شد و ۶۰ لیتر بنزین سهمیه‌ای نیز با قیمت ۱۵۰۰۰ ریال به دارندگان کارت سوخت اختصاص داده شد.

قیمت بنزین چقدر افزایش می‌یابد؟

در دو سال اخیر شایعات زیادی در خصوص میزان افزایش احتمالی قیمت بنزین مطرح شده است. در برهه‌ای بحث سه نرخی شدن بنزین مطرح شد و در دوره‌هایی هم شایعاتی در خصوص بنزین ۷ هزار تومانی یا بنزین ۱۸ هزار تومانی به گوش رسید که البته هیچ کدام این شایعات از سوی منابع رسمی مورد تأیید قرار نگرفت و به نظر می‌رسید بیشتر اظهارنظرهای غیر رسمی یا در حد حدس و گمان باشند.

اخیراً مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم پس از تقدیم لایحه بودجه ۱۴۰۴ به مجلس شورای اسلامی تأکید کرد که بهای تمام شده تولید بنزین ۸ هزار تومان و قیمت هر لیتر بنزین وارداتی ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان است. پس از طرح سخنان رئیس جمهور در خصوص ناترازی بنزین، این پرسش ایجاد شد که آیا قرار است قیمت هر لیتر بنزین در سال آتی ۸ یا ۴۰ هزار تومان شود؟ رئیس سازمان برنامه و بودجه به این پرسش پاسخ منفی داد و گفت سخنان رئیس جمهور به معنای تصمیم دولت و مجلس برای افزایش قیمت بنزین نیست. 

در روز چهارشنبه ۲ آبان ۱۴۰۳ فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت نیز در حاشیه جلسه هیأت دولت در جمع خبرنگاران گفت: بارها تأکید شده که مردم درباره افزایش قیمت بنزین غافلگیر نخواهند شد و اگر موضوع افزایش قیمت به نتیجه برسد، این مسأله را با مردم طرح می‌کنیم و بدون هماهنگی با مردم کاری انجام نخواهد گرفت. 

به نظر می‌رسد دولت و مجلس حداقل در برهه کوتاه‌مدت یک یا دو ماهه تصمیمی برای افزایش قیمت بنزین ندارند، اما چنانچه  تصمیم بر افزایش قیمت بنزین باشد باید دید دولت چگونه می‌خواهد آن را از قبل با مردم در میان بگذارد؟ آیا در صورتی که یک تاریخ از قبل به‌عنوان تاریخ افزایش قیمت بنزین اعلام شود، مردم برای ذخیره سوخت به جایگاه‌ها هجوم نخواهند آورد؟ همچنین باید دید در صورت تصمیم افزایش قیمت، نرخ افزایش چقدر خواهد بود؟ باید دقت کرد که تا کنون در هیچ دوره‌ای قیمت بنزین به یک‌باره بیش از ۳ برابر افزایش نیافته است.