رازهای هنری ایران: نقش ایران در جهان هنر

  • توسط: admin


در این مطلب از سایت انتخاب روز پاسخ دقیق ایرانی هنر در دانشنامه آزاد واژگان فارسی را پیدا خواهید کرد.

ایرانی هنر در دانشنامه آزاد فارسی:

ایرانی، هنر
هنر در سرزمین ایران از همان آغاز پیدایش در ۶هزار سال پیش همواره عنصر اساسی در زندگی ایرانیان بوده و در تمامی اعصار نقشی حیاتی داشته و پیوسته خصلت بارز خود را حفظ کرده است. نبوغ خاص سرزمین ایران بهترین جلوۀ خود را در هنرهای به اصطلاح «تزئینی» نشان داده است. هنرهایی که اثرشان در زیبایی نقش و گویایی طرح است. این شم نقش آفرینی و زینتگری بر تمامی آفرینش هنری ایرانیان پرتو افکنده است، گویی تفکر ایرانی تفکری تزئینی بوده است، چرا که همان اصول دقت و طرح و وزن در شعر و موسیقی آنان نیز جلوه گر است. در هنر ایرانی این عشق به زینتگری همواره با مهارت فنی بی خدشه و ابداع و نوآوری همراه بوده است و همواره زمینه ای بوده برای بازیگری های ذوق و خیال. نخستین جلوۀ هنر ایرانی را در شوش و در عصر عیلامیان می بینیم. نقش های زیبا بر روی جام ها و ظروف سفالین جلوه گری می کند که نشان ذوق والای هنری آن دوران است. معبد دینی ایرانیان قدیم در چغازنبیل خوزستان نمایشگر شکوه و جلال معماری است. مجسمه ها و تندیس ها همه شکیل و چشم نوازند. عیلامیان از مردمان بومی ایران بودند. حدود ۳هزار سال پیش اقوام آریایی (که نام ایران از آن مشتق شده) به سرزمین ایران آمدند و دو سلسله ماد و هخامنشی را بنیاد نهادند. هنر هخامنشی اوج شکوفایی هنر شرق باستان و تخت جمشید ـ پایتخت هخامنشیان ـ مظهر پرشکوه آن است. معماری هخامنشی فخیم و پر جلال است، تالارهای ستون دار بلند و افراشته، نقوش برجسته با اندام سازی کم نظیر، اعتدال و هماهنگی میان معماری بنا و طرح و تزیین آن، نشانگر ذوق هنری و مهارت فنی است. به دنبال حمله اسکندر مقدونی و تهاجم یونانی مأبی، دورۀ پارتیان فرا می رسد. در این دوره پیکرتراشی و بهره وری از نقش مایه های متنوّع راهی نو می جوید. برخلاف دورۀ هخامنشی که چهره ها به صورت نیم رخ تصویر می شد، اینک با برجسته کاری تمام رخ مواجهیم. بنای ایوان و طاق ابداع تازه ای بود که تأثیر قطعی بر معماری آینده گذاشت. اشکانیان قومی اسب سوار و صحرانورد بودند و ظاهراً ابداع طاق را از نقش خیمه گرفته بودند. هنر ایرانی در دورۀ ساسانی سرانجام ویژگی و خصلت بارز خود را می یابد. طاق کسری در تیسفون ـ پایتخت ساسانیان ـ یکی از بزرگ ترین طاق هایی است که تاکنون بدون داربست ساخته شده است. نقش برجسته در طاق بستان کرمانشاه که در نهایت واقع نگاری تصویر شده، اوج هنر تزئینی ایران پیش از اسلام است. کندوکاری های روی فلز به ویژه نقره، و بشقاب ها و سینی های قلمزنی نمایشگر هنر ممتازی است که نقش آفرینی و زینتگری در آن جلوه گر است. تنوّع جویی پویای ایرانی در این دوره منجر به پیدایش موازین هنری تازه ای گروید و به عصر پرشکوه هنر ایرانی در دورۀ اسلامی پیوست. با آمدن اسلام دوره ای تازه در هنر ایرانی آغاز می شود. بنای مسجد همواره کانون اصلی کار معماران هنرمند ایرانی بوده است. چهار عنصر بنیادی مسجد: گنبد، ایوان، صحن و شبستان نفوذ و تأثیر معماری ساسانی را نشان می دهد که نتیجه اش طرح چهار ایوانی رسمی و پایداری است که با کارآیی همه جانبه اش در قدیمی ترین مسجد ایرانی، یعنی تاریخانه یا تاریک خانه دامغان و مسجد جامع نائین دیده می شود. در دورۀ سلجوقی معماری مسجد به اوج شکوفایی خود می رسد که نمونه بارز آن مسجد جامع اصفهان است. ساختن آرامگاه (ازجمله آرامگاه شاه اسماعیل سامانی در بخارا) جلوه دیگری از معماری این عصر است. در کنار آن معماری بومی خانه ایرانی را نیز مشاهده می کند که سه ویژگی ممتاز دارد: استحکام، آسایش و انبساط خاطر. یخچال ها، آب انبارها، بادگیرها و کبوترخانه ها نمونه های دیگر از این معماری است. یکی از زیباترین و دلنوازترین جلوه های هنر ایرانی را در قالیبافی باز می یابیم. قالیبافی هنری کاربردی و عملی است، در کمتر هنری این همه نقش آفرینی و رنگ آمیزی دلفریب دیده می شود. قالی پازیریک در عصر هخامنشی، قالی بهارستان افسانه ای یافته اند. قدیمی ترین قالی ایرانی موجود مربوط به قرن ۹ق است، با طرح های هندسی و نقش های گیاهی. همین طرح و نقش و رنگ را در هنر نقاشی هم می بینیم. نقاشی ایرانی را عموماً فقط در تصویرگری نسخه های خطی (= مینیاتور) که بهتر و بیشتر از همه به جا مانده است منحصر می دانند، در حالی که این هنر فقط در مینیاتور خلاصه نمی شود. نقاشی های دیواری، تصاویر منقوش بر ظروف سفالی و فلزی را هم نباید از نظر دور داشت. هنر نقاشی در دوره ایلخانان و تیموریان شکوفا می شود. تعادل در مقیاس و ترکیب بندی و رنگ آمیزی با صراحت خطوط و صفای رنگ و سیالیت شکل، جهانی تازه و خیال انگیز می آفریند. مجموعۀ مجالس و تصویرهای «شاهنامه طهماسبی» که اخیراً بخشی از آن به ایران بازگردانده شد، یکی از بهترین نمونه های هنر مینیاتور ایرانی است. نقاشی زیرلاکی از دوره صفویه آغاز می شود. این گونه نقاشی با آب رنگ بر روی چوب یا خمیر کاغذ با لایه لایه هایی از لاک الکل که به آن صیقل و جلا و ثبات می بخشد در ساختن اشیاء تزئینی مثل قلمدان، گنجه، قاب آینه و جواهرات به کار می رفته است. کتاب آرایی و نسخه پردازی نیز همواره در هنر ایرانی اهمیت داشته است و مجموعه ای از هنرهای گوناگونی نقاشی و تذهیب و خوشنویسی و صحافی در آن گرد هم می آمده است. جلدهای روغنی و ضربی از چرم و پوست با شمسه و ترنج، سرشار از نقش گل های رنگارنگ و طرح های موزون هندسی بوده است. خوشنویسی در این میان همواره جایگاهی والا داشته است و با کتابت قرآن آغاز شده است. خطوط تزئینی و گلدار (مُزَهّر) کوفی نقش آفرین کتیبه های ساختمانی بوده است. برخورداری از زیبایی خط ویژگی اصلی هنرمندان مسلمان ایرانی است. خط نستعلیق با آن انحنای لطیف خطوط و زیبایی نقش، نمایشگر اوج اعتلای ذوق ایرانی است.

wikijoo: ایرانی،_هنر

  • برچسب ها:
  • اشتراک گزاری:

مطالب مرتبط

ارسال نظر

شما اولین نفری باشید که در مورد پست مربوطه نظر ارسال میکنید...
شبکه های اجتماعی ما
لینک های مفید