آخرین کارت روسیه در شام؛ آیا غرب روزنه باقیمانده را میبندد؟
در شرایط کنونی توجه به کنشگری روسیه در سوریه تا حد زیادی کاهش یافته است. اما حضور روسیه در شام به آرامی در حال تثبیت است. مسکو دسترسی به پایگاههای نظامی سوریه در طرطوس و حمیمیم را حفظ کرده و ممکن است از آنها برای ماموریتهای اضافی، مانند ارسال تجهیزات و کمکهای بشردوستانه به آفریقا استفاده کند.
به گزارش تجارت نیوز، روسیه بیسروصدا در حال تثبیت نفوذ خود در سوریه است. سقوط دولت بشار اسد که از حمایت مسکو برخوردار بود، فرصتی بینظیر برای تغییر توازن قدرت در خاورمیانه به نفع ایالات متحده فراهم کرد. این روزنه ممکن است در حال بسته شدن باشد، زیرا شکست در مقابله با روسیه در سوریه برای غرب در سطح جهانی هزینه خواهد داشت.
با این حال ماه جاری ولادیمیر پوتین برای اولین بار پس از سقوط دولت اسد، میزبان احمد الشرع، رئیسجمهور سوریه، بود. الشرع به دنبال «بازتعریف» روابط با مسکو است. از منظر روسیه، سوریه به دلیل موقعیت استراتژیکاش در شرق مدیترانه مهم است. این منطقه امکان اعمال قدرت در خاورمیانه، آفریقا، جناح جنوبی ناتو و همچنین تمام جنوب اروپا را فراهم میکند. بهویژه با شعلهور شدن جنگ روسیه و اوکراین، دسترسی به شرق مدیترانه به یک مسیر لجستیکی حیاتی تبدیل شده است.
تلاش کرملین برای مانور در شام
در شرایط کنونی توجه به کنشگری روسیه در سوریه تا حد زیادی کاهش یافته است. اما حضور روسیه در شام به آرامی در حال تثبیت است. مسکو دسترسی به پایگاههای نظامی سوریه در طرطوس و حمیمیم را حفظ کرده و ممکن است از آنها برای ماموریتهای اضافی، مانند ارسال تجهیزات و کمکهای بشردوستانه به آفریقا استفاده کند. الشرع در دیدار با پوتین تایید کرد که به توافقات گذشته با روسیه احترام خواهد گذاشت، که این امر امنیت پایگاههای روسیه را تایید میکند. از منظری دیگر روسیه همچنان تامینکننده اصلی نفت سوریه است و پول سوریه را چاپ میکند. سفارت روسیه همچنان باز است. از همین رو فارغ از محدودیتهای معاملات اقتصادی در سوریه، روسیه در موقعیت خوبی برای تقویت روابط قویتر از طریق استفاده از واسطههای تجاری غیرشفاف قرار دارد.
اوایل سپتامبر، الکساندر نواک، معاون نخستوزیر روسیه، هیاتی را به سوریه فرستاد و پیشنهادی مبتنی بر ارائه کمک و همکاری در زمینه انرژی ارائه داد. پیش از این نیز دولت سوریه از تاتنفت، پنجمین شرکت بزرگ انرژی روسیه، به همراه سایر شرکتهای روسی، دعوت کرده بود تا فعالیتهای خود را از سر بگیرند. روسیه برای تامین نفت سوریه با هیچ تحریمی روبرو نیست و از آنجایی حفظ ثبات این کشور به نفع ایالات متحده است، از همینرو کرملین میتواند با فراغبال از کارت خود استفاده کند.
الشرع پیش از سفر اخیرش به مسکو، بارها بر ضرورت روابط نزدیک شام با روسیه تاکید کرد. بر اساس دیدگاه عملگرایانه، سوریه هنوز برای تجهیزات نظامی، حمایت دیپلماتیک و اقتصادی به روسیه وابسته است، حتی اگر جهتگیری غربگرایانهتری را در پیش گرفته باشد.
پشت پرده توافق پنهان کرملین با شام
در واقع، سقوط دولت اسد به خودی خود نقطه عطفی برای کاهش نفوذ روسیه نبود. از همین رو مصاحبه اخیر با الشرع به ما کمک میکند تا روشن کنیم که چرا سقوط دولت سوریه ضربه استراتژیک مهلکی به روسیه وارد نکرده است. الشرع فاش کرد که وقتی نیروهایش زمینه را برای تغییر دولت فراهم میکردند، با روسها وارد مذاکرات مخفی شدند. او گفت نیروهای الشرع به شهر حمص نقل مکان کردند و روسیه «از نبرد دور ماند» آنها نیز از حمله به پایگاه هوایی حمیمیم خودداری کردند. بنابراین روسیه تصمیم گرفت اسد را رها کند، اما دسترسی به سوریه و در نتیجه یک نقطه مهم نفوذ در این کشور را از طریق روابط با رهبری جدید حفظ نماید.
در این میان به باور منتقدان عدم مقابله با روابط نزدیک روسیه در سوریه، به قیمت از دست رفتن اعتبار ایالات متحده نزد متحدان و شرکایش در اروپا و خاورمیانه تمام خواهد شد. عدم مداخله همچنین منابع بیشتری را برای روسیه فراهم میکند تا به جنگ خود با اوکراین و در نتیجه، تلاش جهانی خود برای کاهش نفوذ آمریکا به نفع یک جهان چند قطبی ادامه دهد. سوریه فعلا بر اهداف بزرگتری متمرکز است، نه بر اسد یا حتی خود سوریه. به همین دلیل عدم عقب راندن روسیه در سوریه در حال حاضر، اهداف ایالات متحده در اروپا، اوکراین، ناتو و رقابت قدرتهای بزرگ جهانی را تضعیف خواهد کرد.
اهرم مسکو
روسیه در حال حاضر با گسترش روابط اقتصادی با سوریه پس از اسد سود میبرد. در حالی که نفوذ مسکو در سوریه اکنون در مقایسه با زمانی که اسد قدرت را در دست داشت، به شدت کاهش یافته، اما باید این واقعیت را لحاظ کرد که این یک بازی طولانی برای کرملین است. مسکو رویکردی محتاطانهتر در پیش گرفته و به آرامی در جبهههای مختلف روابط برقرار میکند، در حالی که خود را به عنوان وزنه تعادل در برابر سایر بازیگران خارجی در سوریه معرفی میکند. نه خود الشرع و نه بازیگران خارجی مانند اسرائیل، عجلهای برای انکار نقش روسیه ندارند.
از منظری دیگر مسکو در موقعیت خوبی برای تجدید حیات قرار گرفته، مشروط بر اینکه غرب با این جاهطلبیها مقابله نکند. برخلاف سایر بازیگران در سوریه که در حال حاضر نقش غالبتری در شام ایفا میکنند، مسکو مزیت ارتباط با همه طرفها را حفظ کرده و بعدا برای تحقق اهدافش از گروههایی چون نیروهای دموکراتیک سوریه، علویها و دروزیها، حمایت کند. با این حال میتوان فرض کرد که مسکو از این روابط برای تشدید تنشهای قومی و سایر تنشها نیز بهره برد؛ گزارهای که به ضعیف و چندپاره ماندن سوریه کمک میکند و این کشور را بیشتر در معرض نفوذ و دستکاری قرار میدهد.
به همین دلیل غرب باید جایگزینهای بهتری برای روسیه در سوریه لحاظ کرده و در عین حال به الشرع فشار بیاورد تا مسکو را محدود کند. غرب میتواند از اهرم اقتصادی برای این کار استفاده کند. سوریه به یک اقتصاد کارآمد نیاز دارد و روسیه نمیتواند چنین رفاهی برای آنها فراهم کند. اگر فرصتهایی برای روسها وجود داشته باشد تا در هر جایی که غرب غایب است، مشارکتی فعال داشته باشند، روسها مطمعنا به دولت شام یادآوری خواهند کرد که حمایت روسیه به سرعت و بدون هیچ قید و شرطی حاصل خواهد شد.
علاوه بر این در صورت ظهور مجدد داعش، روسیه به هیچ وجه با آن مقابله نخواهد کرد. نفوذ روسیه بیثباتی بیشتر در سوریه و به تبع آن خاورمیانه را تضمین خواهد کرد. مسکو میتواند تنشهای منطقهای موجود را تشدید کند تا غرب را بر اوکراین متمرکز نگاه دارد. خاورمیانه همچنان صحنه مهمی از رویارویی گستردهتر مسکو با غرب است. از همین رو عدم توقف پوتین منجر به ظهور مجدد روسیه در منطقه خواهد شد.
- برچسب ها:
