پزشکیان: دفاع از بازار رقابتی با چشمی نگران به سلامت و تعلیم/ نفت خام مترادف با فروشگاه نیست/ ضرورت فوری اصلاح ساختار اقتصادی
اقتصاد آنلاین؛ اکبر محمودی: حسین عبده تبریزی مشاور اقتصادی این روزهای مسعود پزشکیان با حضور در استودیوی «اقتصاد آنلاین» پیرامون مباحث اقتصادی، بورس و مسکن با خبرنگار ما به گفتگو نشست.
او متولد سال ۱۳۳۰ در تهران و دارای مدرک دکترای تخصصی در رشته امور مالی و بانکداری از مدرسه‌ی عالی بازرگانی منچستر است. در کارنامه سوابق او در کنار تدریس دروس مالی در دانشگاه‌های صنعتی شریف، تهران، شهید بهشتی، علامه‌ی طباطبایی و دانشگاه امام صادق (ع)، به عنوان مشاور وزیر راه و شهرسازی در دولت یازدهم فعالیت کرده است. عضویت در شورای عالی بورس (۱۳۹۷-۱۳۹۲)، مشاور وزارت امور اقتصادی و دارایی در دولت هشتم، مدیرعاملی چندین شرکت در حوزه سرمایه گذاری و همچنین ریاست هیئت مدیره بانک اقتصاد نوین نیز از جمله فعالیت های او محسوب می شود.
عبده تبریزی مشاور اقتصادی پزشکیان در بخش نخست گفتگوی خود معتقد است که نیازمند یک اصلاحات اقتصادی اساسی هستیم که البته این اصلاحات چندین مولفه مهم دارد که در کنار اقدامات دولت، مردم نیز باید از آن حمایت کنند.
او معتقد است که مسعود پزشکیان و تیم اقتصادی او به شدت بازار رقابت را قبول دارند و نگران شکست و گسست بازار و حوزه بهداشت و آموزش هستند.
بخش نخست گفتگوی با حسین عبده تبریزی مشاور اقتصادی مسعود پزشکیان با محوریت اقتصاد کلان و اصلاح اقتصادی را با هم می خوانیم:
* برای ورود به بحث ابتدا یک تحلیلی از وضعیت اقتصادی ایران ارائه کنید و اینکه چطور می توان با توجه به رشد اقتصادی که در دولت سیزدهم رخ داد، دولت آینده با چه همفکری و فعالیتهایی می تواند این رشد اقتصادی را ادامه دهد و بیشتر شود؟
از حضور در استودیوی «اقتصاد آنلاین» به عنوان یکی از رسانه های پر طرفدار و حرفه ای در حوزه اقتصاد خوشحال هستم. شرایط کشور در حال حاضر دشوارتر از شاید دوران جنگ تحمیلی باشد و حتی در مناظره هایی که توسط نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری صورت گرفت، مسعود پزشکیان به خوبی به آن اشاره کرد. چرا که در زمان جنگ تحمیلی، مسائل محیط زیست و آب و تحریم ها را نداشتیم. از هر حوزه ای که نگاه می شود دولتی که مستقر خواهد شد حالا چه شخص دکتر پزشکیان و یا هر ۵ نامزد دیگر، اقدامات مهم زیادی باید صورت بگیرد. اولین اقدام دولت آینده، سرمایه گذاری است. این منبع باید از کجا تامین شود؟ به بودجه وقتی مراجعه می شود می بینیم که اصلا جای هیچ بحثی برای سرمایه گذاری نیست. نگاه به بانک ها می شود می بینیم که بانک ها ناتراز هستند. پس نگاه می کنیم به ارز. درست است که تحریم داریم اما به هر حال در حال فروش نفت هستیم و در این ۳ سال اخیر هم با فروش نفت توانستیم منابع خوبی به دست بیاوریم و رشد اقتصادی قابل ملاحظه ای هم از فروش نفت حاصل شد. بنابراین ممکن است گفته شود که با فروش نفت بیشتر می توانیم رشد اقتصادی دولت سیزدهم را ادامه دهیم. اما سوال این است که نفت بیشتر را از کجا بیاوریم تا بفروشیم؟ ما که الان نفت تولید نکرده ایم. با توجه به این مسایل و فروش نفتی که در این سه سال صادرات خوبی داشته است، نفت اضافه هم نداریم و این شرایط را سخت می کند.
سرمایه گذاری ها ۱۷ سال است که در حوزه نفت و گاز از استهلاک کمتر است
* برای حل این مشکل چه باید کرد؟
اگر بخواهیم این مشکل را مرتفع کنیم به دو سه مولفه باید توجه داشت. اولین مولفه اصلاحات اقتصادی است که ما این هدر رفتی را که در منابع نفت و گاز داریم بتوانیم کنترل کنیم و بتوانیم از آن بهره برداری کنیم. این معنی ندارد که صنایع فقط ۸ ماه گاز داشته باشند. کشوری که نفت و گاز دارد چرا باید صنایع آن به خاطر نبود گاز و یا برق تعطیل شود. بالاترین ذخایر گاز دنیا را داریم نباید به خاطر نبود انرژی صنایع آن تعطیل شود. در اتفاقی که خواهد افتاد این ها نیز سرمایه نیاز دارند چرا که تصور می کنم. سرمایه گذاری ها ۱۷ سال است که در حوزه نفت و گاز از استهلاک کمتر است یا حداقل نرخ رشد آن کاهشی بوده است. ۳ تا ۴ سال است که در کل اقتصاد، استهلاک بیشتر اما اینجا طولانی تر است و این بدین معنی است که سرمایه گذاری نیاز است. الان بحث این است که یک بخش از این سرمایه را می توان از هدررفت این منابع به دست آورد و آرام آرام توسعه داد. مولفه دیگر نیز طبعا این است که با دنیا ارتباط بیشتری داشته باشیم و سرمایه ها به کشور سرازیر شود. یک مقداری تکنولوژی وارد کشور شود و بتوانیم اگر نفت داشتیم نفت بیشتری به فروش برسانیم.
فروش نفت خام فروشی نیست
* اما بسیاری فروش نفت بیشتر را خام فروشی تلقی می کنند؟
این اظهاراتی که دوستان اعلام می کنند که خام فروشی مشکلاتی دارد باید گفت که بحث دقیقی نیست. اگر که مقام اول کشور اعلام می کند که خام فروشی نکنید یعنی در زنجیره تولید تا آنجا که می توانیم جلو برویم باید جلو رفت. اما اگر می خواهیم در نفت جلو برویم سرمایه گذاری سنگینی نیاز دارد و اتفاقا این نفتی است که زیاد داریم و ممکن است تا ۳۰ سال آینده اجازه ندهند که آنرا به دلایل محیط زیستی به فروش برسانیم. اما متوجه نمی شویم که افرادی که از آن فرمایش خام فروشی این نتیجه گیری را می کنند که نفت نباید بفروشیم. سوال این است که اگر نفت نفروشیم نمی توانیم سرمایه گذاری ها را انجام دهیم. قیمت تمام شده نفت ۱۰ تا ۱۵ دلار است و ۷۰ دلار هم فرض کنیم که به فروش می رسانیم. اگر ۵۰ دلار سود خالصی که نفت می دهد را از یک کسب و کار دیگر و یا صادرات دیگر کسب کنیم ۱۰ تا ۱۵ درصد سود می کند بنابراین برای به دست آوردن این ۵۰ دلار باید هزینه سرسام آوری انجام دهیم. زمان هم اجازه نمی دهد که چنین مبلغ مناسبی را برای کشور به دست بیاورید. پس مشخص است که مناسبات اگر بهتر شود و سرمایه گذاری خارجی صورت بگیرد طبیعی است که نفت و گاز بیشتری برای فروش خواهید داشت و بهبودهای اقتصادی خوبی برای کشور به دست خواهد آمد.
* اصلاحات اقتصادی به نظر می رسد با برداشته شدن تحریم ها سریعتر خواهد بود؟
یک محور اصلاحات اقتصادی است و محور دیگر هم مساله روابط بهتر با دنیا است.
اصلاحات اقتصادی نیازمند سرمایه و باز شدن مناسبات بین المللی است
* در گفتار و مناظره ها نیز مشخص بود که پزشکیان به این موضوع تاکید دارند که باید مناسبات بین المللی را افزایش دهیم؟
نموداری از سوی پزشکیان در مناظره نشان داده شد که اصلاحات اقتصادی نیازمند سرمایه و باز شدن مناسبات بین المللی است. چرا که اگر پول نباشد و یکدفعه اصلاحات اقتصادی انجام شود و قیمت ها افزایش یابد مشکلاتی ایجاد می شود. بر عکس آن را هم در ایران داشتیم که روابط خارجی را اصلاح کنید و پول اضافی هم موجب بیماری هلندی می شود. محور سوم هم که بسیار مهم است حمایت مردم است. یعنی مردم باید اصلاحات را بپذیرند که مسیر درست پیش می رود و اعتماد کنند. چرا که الان رابطه دولت و ملت چندان مناسب نیست و هر اقدامی که دولت انجام می دهد کمتر باورپذیری وجود دارد. امید است که این سه محور و مولفه با هم حرکت کنند.
در حوزه های بهداشت و درمان به اندازه کافی سرمایه گذاری های زیر ساختی انجام نشده است
* دیدگاه اقتصادی سایر نامزدهای انتخاباتی را در این مدت کوتاه در مناظره ها و گفتگوها چگونه دیدید؟
یک گرایش بازار را همه نامزدها دارند. هیچ کدام از نامزدها بازار را نفی نمی کند. البته به سطوح مختلفی نفی نمی کنند. مثلا پورمحمدی با یک قاطعیتی اعلام می کند و آقای پزشکیان با قاطعیت دیگری این موضوع را اعلام می کند. اما اگر بخواهم نظریه آقای پزشکیان را توضیح بدهم این است که او بازار رقابت را قبول دارد. اما او نگران شکست و گسست بازار است. یکی حوزه بهداشت و دیگری حوزه آموزش است. احساس پزشکیان این است که در حوزه های بهداشت و درمان به اندازه کافی سرمایه گذاری های زیر ساختی انجام نشده است. البته شاید این تحلیل را دیده باشید که در ایران یک نسبتی داریم که این نسبت از مخارج دولت تقسیم بر تولید ناخالص داخلی. البته این جالب تر است که این نسبت در آلمان ۴۸.۵ است که از کل تولید ناخالص داخلی این ۴۸.۵ درصد را دولت می دهد. این یعنی یک اقتصاد رفاه.
اگر با این وضعیت زیرساخت های بهداشت ادامه پیدا کند و استهلاک شود بدتر از این خواهیم شد
* در ایران این عدد چند است؟
در ایران دو رقم استخراج شده است. یک رقم ۱۶ درصد که اگر این عدد هم درست باشد. مثلا در مورد ترکیه این رقم پایین تر است. اما وقتی یک عده ای محاسباتی انجام می دهند که اگر یارانه پنهان انرژی را در آن بگنجانیم این عدد به ۶۰ درصد می رسد. جالب است و سوال این است که یعنی ما از آلمان بهتر هستیم؟ پس داستان این است که آن چیزی که ما به عنوان یارانه انرژی محاسبه می کنیم، یک بخش قابل ملاحظه ای از آن هدر می رود و یک مقدار هم به کشورهای همسایه قاچاق می شود و یک مقداری هم مشکلات خطوط و هدر رفت خطوط است. اینها نشان می دهد که چه رقم عظیمی است. چون که ما احساس رفاه با کشورهای همسایه را نداریم و تصور من این است که برای عربستان ۲۸ است. پس روشن است که ما آن پول را به آن افراد ندهیم می توانیم در آموزش و پرورش و یا در حوزه بهداشت هزینه کنیم. زیرساخت های بهداشت اگر با این وضعیت ادامه پیدا کند و استهلاک شود بدتر از این خواهیم شد. باید جلوی بدتر شدن را بگیریم و ارتقائ دهیم. به هر حال اعتقاد دکتر پزشکیان این است که باید سرمایه گذاری های زیرساختی بیشتری انجام شود. پزشکیان معتقد نیست که حوزه بهداشت و درمان خصوصی شود قبول ندارد. کنترل دولت در آموزش باید بیشتر شود.
