نقدی از دنیای خارج از زیردریایی بیکینی!

حتی اگر خوره‌ی انیمیشن هم نباشید، مطمئناً باب اسفنجی شلوار مکعبی را می‌شناسید. شخصیتی بامزه که در کنار دوستانش اوقات خوشی را برای هر بیننده‌ای فراهم می‌کند. این مجموعه که به‌خوبی در فرهنگ عامه شناخته شده با فیلم سینمایی جدیدش یعنی Saving Bikini Bottom: The Sandy Cheeks Movie بستری مناسب برای صحبت درباره مسائلی مهم‌تر که در جهان امروز موضوعیت دارند را فراهم می‌کند؛ مسائلی از قبیل سلامت زیست‌بوم، علم اخلاق-محور، آینده‌ی تکنولوژی و…. بیکینی باتم، شهری‌ست در اعماق اقیانوس که همگی به‌خاطر ویژگی‌های جالبش آن را به یاد می‌آوریم؛ شهری که باب اسفنجی، سندی چیکز، پاتریک، اختاپوس، آقای خرچنگ و دیگر شخصیت‌های دوست‌داشتنی که خاطرات شیرینی برای ما ساخته‌اند در آنجا زندگی می‌کنند. این شهر هم همانند دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم می‌تواند طعمه‌ی مشکلات زیست-محیطی عمیقی بشود. با ویجیاتو همراه باشید تا نگاهی به انیمیشن سینمایی جدید از دنیای باب اسفنجی داشته باشیم.

پس از انتشار SpongeBob Movie: Sponge on the Run، تیم سازنده‌ی آن ایده‌های بسیاری را برای توسعه‌ی این سری در نظر گرفت؛ نهایتاً مصوب شد که دو فیلم سینمایی از دنیای باب اسفنجی برای شبکه نت‌فلیکس ساخته بشود که یکی از آن‌ها با محوریت شخصیت سندی چیکز بود. پس از تأیید شدن، فیلمنامه‌ی مربوط، لیزا جانسون به‌عنوان کارگردانش در نظر گرفته شد و کارولین جانسون که همواره صداپیشه‌ی این شخصیت بوده است هم به پروژه فراخوانده شد. در می ۲۰۲۱ تأیید شد که این پروژه برای انتشار در نت‌فلیکس توسط Nickeloden در حال ساخت است؛ اثری سینمایی که عناصر انیمیشن و لایو-اکشن را ترکیب خواهد کرد. نویسندگی فیلم‌نامه نیز بر عهده‌ی کاز و تام جی. استرن بوده است. نهایتاً در آگوست ۲۰۲۴ این انیمیشن بر روی سرویس استریم نت‌فلیکس منتشر شد و توانست تبدیل به پربازدیدترین فیلم در دو هفته‌ی ابتدایی عرضه‌اش بشود.

طعمه‌ی بعدی جامعه‌ی صنعتی: بیکینی باتم

یک بیل مکانیکی عظیم‌الجثه از آسمان فرود می‌آید. سایه‌ای جلوی نور خورشید را می‌گیرد. شادی ساکنان شهر بیکنی باتم، در اعماق اقیانوس، خیلی زود تبدیل به هرج و مرج و آشفتگی می‌شود. همه فرار می‌کنند، اما فاجعه به اندازه‌ی کافی عظیم است که تلاش آن‌ها را بی‌اثر کند. رنگ‌های روشن تبدیل به رنگ‌های تیره و تاریک می‌شوند. شهر معصوم بیکنی باتم و شهروندان دوست‌داشتنی‌اش طعمه‌ی بعدی دنیای صنعتی شده‌اند. بیل مکانیکی آن‌ها را برای بهره‌برداری اقتصادی به آزمایشگاه می‌برد، همان‌طور که دستگاه‌های پیشرفته به جان یک کوه می‌افتند تا منابعش را برای تولید انبوه استخراج کنند یا دستگاه‌هایی که یک جنگل را نابود می‌کنند تا از چوب درختانش استفاده کنند.

سندی چیکز که برای انجام تحقیقات علمی به این شهر آمده خیلی زود متوجه می‌شود این بیل مکانیکی مال شرکت B.O.O.T.S است که خودش برای آن‌ها در حال جمع‌آوری داده‌های علمی‌ست. او و باب اسفنجی تنها شهروندانی هستند که از این فاجعه جان سالم به در می‌برند و خیلی زود به دنبال راه چاره‌ای می‌گردند تا دوستان خود را نجات بدهند. انیمیشن Saving Bikini Bottom: The Sandy Cheeks Movie ما را به سفری جالب و بامزه در دل ایالت تگزاس می‌برد و با فراز و نشیب‌هایش، مطمئن شده که پیام‌هایی انسان‌دوستانه و طبیعت دوستانه را به بیننده منتقل کند. پیام‌هایی که صادقانه و معصومانه می‌گویند، حتی شهر بیکینی باتم هم می‌تواند در معرض طمع انسان برای بهره‌برداری از طبیعت قرار بگیرد. نجات بیکینی باتم، نجات استعاری وضعیت کنونی زیست‌بوم نیز هست.

سندی چیکز، بچه‌ی ناف تگزاس!

سنجاب همه‌کاره‌ای که او را به دلیل توانایی‌اش در چندین زمینه متفاوت می‌شناسیم، بالاخره در Saving Bikini Bottom: The Sandy Cheeks Movie در مرکز توجه قرار گرفت و توانستیم پیش‌زمینه‌ی داستانی او را بهتر متوجه بشم. این انیمیشن بیش از هر چیزی درباره‌ی سندی چیکز و توانایی‌های فوق‌العاده او در زمینه‌های مختلف است. نحوه‌ی پرداختن به سندی را می‌توان از دو جانب مورد بررسی قرار داد؛ جنبه‌ی حرفه‌ای و جنبه‌ی شخصی او.

خیلی طولی نمی‌کشد که او با هوش بالایش رد بیکینی باتم را در گالوستون تگزاس پیدا می‌کند، با هنرهای رزمی به جان چندین مار می‌افتد، با سندی چیکز همراه که می‌شویم متوجه می‌شویم او پیش‌تر در کارناوال کار می‌کرده است و در هنر نمایش هم دستی دارد. به طور کلی او سنجابی‌ست که با قابلیت‌های فوق‌العاده، هوش بالا و عطش سیری‌ناپذیر نسبت به علم داستان را در این انیمیشن به جلو می‌برد. این از جنبه‌ی حرفه‌ای او.

بااین‌حال، در اینجا نگاهی عمیق‌تر به شخصیت سندی چیکز هم خواهیم داشت. مدتی را با خانواده‌‌اش، تعدادی از سنجاب‌های جالب و دوست‌داشتنی همراه می‌شویم؛ خانواده‌ای دلسوز که هر لحظه آماده‌ی فداکاری هستند و البته هر لحظه آماده‌ی خنداندن بیننده! با خانواده‌اش متوجه می‌شویم که سندی به دلیل علاقه‌ی فراوان به علم مجبور بوده که این جمع صمیمی را کنار بگذارد. همچنین، مسیر نجات‌دادن دوستانش از آزمایشگاه شرکت بووتس، جنبه‌ی مسئولیت‌پذیر و فداکار او را هم مشاهده می‌کنیم؛ به عبارتی دیگر می‌توان نتیجه گرفت که سندی چیکز به‌عنوان یک استعاره از علمِ مثبت و انسان‌دوستانه به دنبال نجات‌دادن وضعیت اسفناک دوستانش است. این هم از جنبه‌ی شخصی او.

می‌دانستیم که این شخصیت اصالتی تگزاسی دارد و این موضوع یکی از مسائل محوری در انیمیشن Saving Bikini Bottom: The Sandy Cheeks Movie است. از جغرافیا و فرهنگ این ایالت استفاده شده تا زمینه‌ای جذاب برای ارتباط با شخصیت سندی چیکز ایجاد بشود. خانواده‌اش به‌وضوح یادآور جنوبی‌های آمریکا هستند؛ کلاه‌شاپو، کفش‌های نوک‌تیز گاوچرانی و تیپ‌هایی که یادآور کابوی‌هاست. علاوه بر این بیابان، گردباد، کاکتوس‌ها، مارهای زنگی، آسفالت‌های ترک‌خورده و… همگی به پررنگ کردن نقش این ایالت و نشان دادن اصالت سندی کمک کرده‌اند.

علم مفید، علم مخرب

گفتیم که یک کمپانی به نام B.O.O.T.S که مخفف عبارت «دفتر رسمی علم تگزاس» است، شهر بیکینی باتم را از عمق خلیج تگزاس برداشته و به آزمایشگاه برده. این اعمال تحت نظر ویلن اصلی یعنی شخصیت سونامی انجام شده است. روایت انیمیشن به‌وضوح در زمانی در آینده رخ می‌دهد چرا که در آزمایشگاه دسترسی به تکنولوژی‌های پیشرفته‌تری دارند. اگر مقداری روی مضامین ضمنی این عمل و نحوه‌ی پرداختن انیمیشن به آن تمرکز کنیم، نتایجی درباره‌ی تأثیرات کمپانی‌های این‌چنینی، ذات علم و آینده‌ی آن می‌توان گرفت.

در واقع، هدف اصلی آن‌ها نمونه‌برداری از باب اسفنجی و دوستان محبوبش است تا بتوانند با جهش ژنتیکی دست به تولید انبوه نسخه‌هایی ازشان بزنند تا در بازار به فروش برسند. نویسندگان، مفهوم تولید انبوه توسط کمپانی‌ها را نشانه گرفته‌اند تا نشان بدهند چه عواملی ریشه در تخریب زیست-بوم دارند. این مسئله سر دراز دارد و دهه‌ها (حتی قرن‌های متمادی) بهره‌برداری کمپانی و دولت‌ها از منابع طبیعی برای تولید محصولات و رونق بازار موجب وارد آمدن صدمات جبران‌ناپذیری به طبیعت شده است. پیشرفت تکنولوژی، بیشتر برای دست‌یابی به دستگاه‌های پیشرفته‌ای انجام شده تا کمپانی‌ها بتوانند به تولید و سپس سود بیشتری دست یابند. این را می‌توان علم مخرب در نظر گرفت که Saving Bikini Bottom: The Sandy Cheeks Movie سعی در بازتاب کردنش دارد.

در مقابل، شخصیت معصوم و بامزه‌ی سندی چیکز را داریم که می‌توان او را نمادی از علم مفید در نظر گرفت. او با تلاش‌هایش سعی دارد نه‌تنها دوستانش را نجات بدهد، بلکه رویه‌ی تاریک علم را هم مستقیماً نقد می‌کند. او خاطرنشان می‌کند که با کمی اخلاق‌مداری می‌توان از آسیب‌زدن به منابع، زیست-بوم و حیوانات جلوگیری کرد.

بدین ترتیب، بیکینی باتم و ساکنانش از جمله باب اسفنجی، قربانی طمع کمپانی‌هایی قرار گرفته‌اند که مدت‌هاست در حال نابودسازی و آلوده کردن طبیعت هستند. این انیمیشن به شکلی نمادین توانسته مسائل مهمی که در جهان امروز موضوعیت دارند را به شکلی مستقیم به نمایش بگذارد در واقع با کمی وسعت دادن به تصویرِ پیش‌ رو، می‌توان نتیجه گرفت که مدیوم انیمیشن به دلیل ویژگی‌ها و مخاطبانی که دارند یکی از بهترین مدیوم‌ها برای به نمایش گذاشتن رذیلت‌هایی‌ست که گریبان دنیای پیرامون ما را گرفته‌اند.

خنده‌دار، سریع و کمی ساده

انیمیشن‌ها و سریال باب اسفنجی را پیش از هر چیز به دلیل جوک‌های بامزه و جالبی که دارند به یاد می‌آوریم. Saving Bikini Bottom: The Sandy Cheeks Movie چیزی از این نظر کم ندارد و هر جا که ممکن بوده، عنصر فان را اضافه کرده تا اصالت اثر حفظ بشود. شاید حضور کمتر شخصیت‌هایی مثل آقای خرچنگ، پاتریک و اختاپوس باعث شده بهره‌ی کافی از حضورشان برده نشود که با در نظر گرفتن محوری بودن این انیمیشن برای شخصیت سندی چیکز، نمی‌توان آن را ایراد به حساب آورد. به طور کلی از نظر سبک کمدی، این انیمیشن همان چیزی‌ست که از دنیای باب اسفنجی انتظار داریم.

حضور در قالب یک اثر سینمایی باعث شده ست‌پیس‌ها و سکانس‌های اکشن جذاب و مفرحی هم وجود داشته باشد؛ مثلاً سکانس پرواز با هواپیما و سپس پروازِ سندی چیکز به دلیل سینمایی بودن ممکن شده است. از دیگر نکات قابل توجه، ارجاعات متعدد به آثار بزرگ سینماست؛ مثلاً سندی چیکز با لباس‌های مبارزه معروف بروس لی در صحنه حاضر می‌شود یا شخصیت سونامی گربه‌ای را نوازش می‌کند که یادآور دون ویتو کورلیونه در پدرخوانده است. چنین ارجاعاتی به‌وفور در Saving Bikini Bottom: The Sandy Cheeks Movie قابل مشاهده می‌باشد که به دلیل قرار گرفتن در ژانر کمدی، استهزای دلنشینی را موجب شده است.

با این حال، داستان انیمیشن تا حد زیادی ساده است و پیچش‌های داستانی چندانی در آن وجود ندارد. گاهی اوقات نیز سرعت روایت بیش از اندازه زیاد می‌شود و شاهد سکانس‌های پی در پی بدون پرداخته شدن کافی به جزئیات هستیم. با کمی سخت‌گیری شاید مقداری جهت‌گیری هم بتوان در آن یافت که قابل چشم‌پوشی‌ست.

جمع‌بندی

با انیمیشن Saving Bikini Bottom: The Sandy Cheeks Movie، پیش از هر چیزی با شخصیت سندی چیکز همراه می‌شویم و نگاهی نزدیک‌تر به شخصیت او خواهیم داشت. جنبه‌ی علمی این شخصیت، باعث شده تا نگاهی به مسائل مربوط به علوم آزمایشگاهی و فناوری هم داشته باشیم؛ عواملی اقتصادی مثل تولید انبوه سبب تخریب زیست-بوم‌ها معرفی می‌شوند؛ این‌بار محل زندگی باب اسفنجی و دوستانش مورد هدف بهره‌برداری‌های بشری قرار گرفته است. این انیمیشن مثل همیشه مفرح و جالب می‌باشد، البته شاید سادگی بیش از حد آن و روایتی که یکپارچه نیست مقداری به چشم بیاید. به طور کلی اگر به مجموعه‌ی باب اسفنجی و دوستانش علاقه‌مند هستید، تماشای این انیمیشن خالی از لحظات سرگرم‌کننده نخواهد بود.